Vermogensrechtelijke afwikkeling van een scheiding

In deze blog vertel ik over de vermogensrechtelijke afwikkeling en het pensioen. Ik sluit af met de manieren waarop je de afwikkeling van de scheiding kunt aanpakken.

De vermogensrechtelijke afwikkeling

Voor de vermogensrechtelijke afwikkeling is van belang onderscheid te maken tussen samenlevers met en zonder samenlevingscontract en gehuwden met of zonder huwelijksvoorwaarden. Wat geldt voor de verschillende situaties is te omvangrijk om in deze blog uiteen te zetten. Belangrijk is dat je nagaat of er sprake is van een contract of huwelijksvoorwaarden of niet. Als er geen sprake is van een contract of voorwaarden, val je terug op het wettelijke regime. Daarover vertel ik in een andere blog graag meer.

Het pensioen

Er zijn twee soorten pensioen: ouderdomspensioen en partnerpensioen.

Ouderdomspensioen

Ex-echtgenoten hebben over en weer aanspraak op de helft van de tijdens het huwelijk door de ander opgebouwde rechten op ouderdomspensioen. Als je binnen twee jaar na de ontbinding van het huwelijk door echtscheiding de pensioenuitvoerder van je ex-partner informeert over de scheiding keert de pensioenuitvoerder maandelijks jouw aandeel aan jou uit vanaf het moment dat je ex-partner de pensioengerechtigde leeftijd heeft bereikt.

Formulier melding pensioenuitvoerder

De mededeling aan de pensioenuitvoerder moet worden gedaan met een speciaal daarvoor bedoeld formulier dat is te downloaden via https://www.rijksoverheid.nl/documenten/formulieren/2016/10/26/formulier-mededeling-van-scheiding-in-verband-met-verdeling-van-ouderdomspensioen. Als je de pensioenuitvoerder niet binnen twee jaar informeert, blijft de aanspraak nog wel bestaan, maar alleen jegens je ex-partner en niet jegens de pensioenuitvoerder.

Bijzonder partnerpensioen

Het bijzonder partnerpensioen is de uitkering die de ex-partner na scheiding ontvangt als de andere ex-partner overlijdt. Er bestaat een recht op bijzonder partnerpensioen als de pensioenregeling voorziet in een partnerpensioen op opbouwbasis. In het geval van een partnerpensioen op risicobasis wordt na scheiding geen bijzonder partnerpensioen toegekend.

Aanspraak op ouderdomspensioen

De aanspraak op een deel van het ouderdomspensioen bestaat alleen in geval van ontbinding van het huwelijk door echtscheiding of de ontbinding van het geregistreerd partnerschap. Ongehuwd samenwonenden kunnen weliswaar overeenkomen dat het ouderdomspensioen bij scheiding zal worden verdeeld volgens de wet, maar de pensioenuitvoerder is niet verplicht daaraan mee te werken. Bij ongehuwd samenwonen kan de ex-partner bij het verbreken van de samenleving overigens wel een aanspraak op bijzonder partnerpensioen hebben. Of dat zo is hangt af van de pensioenovereenkomst en de voorwaarden die daarin worden gesteld.

Aan de hand van de uniforme pensioen overzichten (UPO’s) en pensioenreglementen kan in kaart worden gebracht wat de pensioenaanspraken zijn en hoe het partnerpensioen is verzekerd.

Afwijking van de wettelijke standaardregeling is mogelijk, maar alleen in onderling overleg.

De afwikkeling

Het is belangrijk dat je je bij een scheiding goed laat adviseren over jouw individuele situatie door een deskundige. Voor een echtscheiding zal een advocaat ingeschakeld moeten worden: het echtscheidingsverzoek moet met tussenkomst van een advocaat worden ingediend. Hetzelfde geldt voor de ontbinding van een geregistreerd partnerschap als daar kinderen bij zijn betrokken.

Bemiddeling

Je kunt ervoor kiezen om samen met je ex-partner één advocaat in te schakelen die jullie als bemiddelaar begeleid naar een regeling over de gevolgen van de scheiding. Er zitten veel voordelen aan bemiddeling. Meestal is het traject korter en zijn de kosten lager. Een regeling die je samen opstelt, levert in de uitvoering minder problemen op. In de bemiddeling houd je het heft in eigen handen; je hebt zelf invloed op de uitkomst. Als je de rechter om een beslissing vraagt, omdat jullie er samen niet uitkomen, ben je afhankelijk van een onzeker oordeel. En heel belangrijk: als er kinderen betrokken zijn bij de scheiding is het voor hen heel fijn om te zien dat hun ouders hun zaken samen kunnen regelen. Een scheiding betekent voor een kind verlies, maar als het ziet dat zijn ouders nog goed door één deur kunnen, is daar veel winst te behalen.

Ieder een eigen advocaat

Toch adviseer ik niet iedereen voor bemiddeling te kiezen. Als de conflicten bijvoorbeeld heftig zijn en onoverbrugbaar lijken, kan het beter zijn dat ieder een eigen advocaat in de arm neemt. De kans is dan groot dat een bemiddeling niet slaagt en moet worden beëindigd zonder dat overeenstemming is bereikt. Er is dan tijd en geld verloren zonder resultaat. Partijen zullen dan alsnog een eigen advocaat in moeten schakelen om de eigen belangen te behartigen. Die advocaten kunnen nog wel kijken of toch overeenstemming kan worden bereikt. Lukt dat niet of niet op alle punten, dan moet de rechter om een beslissing worden gevraagd op die punten waar partijen echt niet uitkomen.

Een scheiding is een van de meest impactvolle levenservaringen; of je nu zelf het initiatief tot scheiding neemt of juist de ander. Scheiding betekent verlies, maar het kan een troostende gedachte zijn dat er na een periode van rouw berusting komt en er weer nieuwe perspectieven ontstaan. Het is fijn om in dit proces op een deskundige te kunnen leunen die de nodige steun en structuur biedt.

Annemarie Braun is familierechtadvocaat bij ScheerSanders Advocaten