Interview met Marlijn Kooistra, het Stiefplan

Op de eerste dag van het jaar waarop je gelooft dat de winter er echt weer gaat komen, spreken wij, onder het genot van warme koffie en thee, Marlijn Kooistra-Popelier. Marlijn is pedagoog en begeleidt in haar eigen praktijk samengestelde gezinnen. Zij schreef samen met Corrie Haverkort (filosoof, gespecialiseerd in de ethiek van het samengestelde gezin en voorzitter stichting Nieuw Gezin Nederland) en Aleide Hendrikse-Voogt (vFAS advocaat en scheidingsbemiddelaar) het boek “Hoe maak je een succes van je nieuwe gezin? Stiefplan, tips en tools voor het samengestelde gezin.”

Marlijn ontmoette Corrie half december 2011. “We hadden meteen een leuk gesprek. Corrie liep al langer rond met het idee voor een stiefouderschapsplan en ik had een opleiding gedaan voor ouderschapsplan opstellen na scheiding, en liep met hetzelfde idee. Het besluit gezamenlijk een boek te schrijven was snel genomen. In januari begonnen we met schrijven. Het leek ons handig er ook een jurist bij te betrekken, zodat wij als filosoof, pedagoog en advocaat, het hele terrein zouden kunnen bestrijken. In januari betrokken we Aleide bij het project en in april hadden wij al geïnteresseerde uitgevers. Doordat we er al veel over hadden nagedacht is het schrijven uiteindelijk heel snel gegaan, alles klopte gewoon.”

Aleide, Corrie en Marlijn

Het Stiefplan

Het Stiefplan is een 10 stappen plan, waarmee je jouw samengestelde gezin in kaart kan brengen en je de afspraken en wensen voor jouw gezin kan vastleggen. Wij vragen ons af waarom we met z’n allen niet eerder op dit idee zijn gekomen. De cijfers geven er wel aanleiding toe, 60% van de samengestelde gezinnen valt weer uiteen. Die kinderen maken dus meerdere scheidingen mee. Marlijn werkt in haar praktijk met ouders van samengestelde gezinnen waarbij het misloopt. “Mijn begeleiding is vaak een laatste redmiddel. Veel ouders willen niet naar zorginstellingen, omdat er nog weinig specifieke kennis is van samengestelde gezinnen.” Sinds kort werkt zij in haar praktijk ook met het Stiefplan. “Het werkt heel prettig, het biedt houvast en ik kan aan de hand van het plan mensen huiswerkopdrachten meegeven. Het sluit erg aan bij wat er speelt.” Marlijn hoort vaak de klacht; “mijn kinderen doen het altijd verkeerd en zijn kinderen nooit”. Ze legt uit dat als je een bloedband hebt, je niet zo snel ziet wat je kind misdoet. “Als dan de stiefouder kritiek op je kind levert doet dat zeer. Wanneer dat blijft sudderen kan er bloedwrok ontstaan, die tussen de partners in komt te staan. Maar als je weet dat je voorzichtig met elkaar moet communiceren over de kinderen en je pakt daar bijvoorbeeld aparte momenten voor, i.p.v. aan tafel met de kinderen erbij, kan het wél.”

Marlijn benadrukt dat 40% van de samengestelde gezinnen het dus wél redt. Dat percentage kan eenvoudig worden verhoogd door vooraf, preventief, met elkaar afspraken te maken. Het Stiefplan is een uitstekend hulpmiddel. Alle denkbare onderwerpen komen aan de orde in het Basisstiefplan, dat kan worden uitgebreid met een persoonlijk Stiefplan.

Wij zijn het helemaal eens met scheidingsonderzoeker Ed Spruijt, die in het voorwoord bij het boek stelt dat het Stiefplan, net als het Ouderschapsplan, een wettelijke basis verdient. Mensen moeten in een fase waarin ze verliefd zijn – en geneigd zijn mogelijke problemen die hun geluk in de weg kunnen staan, opzij te schuiven – gedwongen worden na te denken over het samengestelde gezin. Wat zijn de verwachtingen over en weer, wat zijn de valkuilen, hoe gaan we praktisch met elkaar, de kinderen en de betrokken exen om?

Het Stiefmoederschap

Marlijn is niet alleen professioneel gezien deskundig (naast haar eigen praktijk werkt zij ook 2 dagen per week bij een instelling als gezinstherapeut) maar zij is zelf ook stiefmoeder. Zeven jaar geleden schreef zij in haar dagboek; “ik verwachtte een prins op een wit paard en kreeg een man met kinderzitjes”. De kinderen waren destijds 6, 7 en 9 jaar. Hetgeen ons de uitroep ontlokt dat het wel een hele leuke man moet zijn. Hetgeen zij lachend beaamt.

De kinderen wonen de helft van de tijd bij Marlijn en haar man. “Ik werd dus stiefmoeder en vroeg mij af; hoe doen al die vrouwen dat? Ik heb weliswaar pedagogiek gestudeerd, maar hoe moet dit en hoe doen anderen dat, wat hebben zij nodig? Er was heel weinig bekend over samengestelde gezinnen. Ik ben nu bestuurslid van het platform voor stiefouders, de stichting Nieuw Gezin Nederland, waar Corrie voorzitter van is www.nieuwgezin.info . Deze stichting richt zich op informatie, advies en steun aan samengestelde gezinnen. Stiefmoedercoachingspraktijken schieten nu als paddenstoelen uit de grond.”

Stiefvaders

Dat roept bij ons de vraag op hoe het eigenlijk met stiefvaders zit, hebben die minder behoefte aan coaching? “Uit onderzoek blijkt dat zij het eigenlijk behoorlijk goed doen. Kinderen voelen zich gelukkiger met stiefvaders dan met stiefmoeders. Ed Spruijt schrijft daarover dat de rol van vader is gebaseerd op werken, geld verdienen en gezag. Vrouwen zijn meer belast met de opvoedtaak, het zorgen, zij besteden meer tijd met de kinderen en raken sneller overbelast. Mannen hebben niet veel moeite met een ex partner, drinken soms samen een biertje. De relatie tussen een stiefmoeder en een moeder is ingewikkeld en heeft veel invloed op hoe je met stiefkinderen omgaat. Dat kan veel ellende met zich meebrengen.”

Het boek staat vol met praktische tips en te vermijden valkuilen. We vragen Marlijn een paar belangrijke tips op een rijtje te zetten.

Neem de tijd

“De allerbelangrijkste tip is; neem de tijd. Ga niet meteen met z’n allen in één huis wonen. Daar gaat het heel vaak mis, dat bijvoorbeeld de nieuwe baby al onderweg is terwijl de andere kinderen nog niet van de scheiding op de hoogte zijn.”

Maak afspraken

“Maak afspraken over het opvoeden. Zeker als je allebei kinderen hebt, zorg dat je op één lijn zit. Dat is in een basisgezin al handig, maar in een samengesteld gezin noodzakelijk. Een samengesteld gezin is géén kerngezin, dat moet je dus ook niet zo runnen. Een samengesteld gezin is altijd gebaseerd op verlies. Het is heel pijnlijk om het kerngezin kwijt te raken. Bovendien ontbreekt in een samengesteld gezin de bloedband. De kinderen groeien op in verschillende gezinnen als je dan binnen één van die gezinnen ook niet op één lijn zit wordt het wel erg ingewikkeld en verwarrend voor de kinderen. Als het over waarden en normen gaat kan het zijn dat de stiefouder en de ouder andere ideeën hebben, bijvoorbeeld als het om kerkbezoek gaat. Dat hoeft op zich geen probleem te zijn, als je daar maar open afspraken over maakt. En daar als ouders geen, openlijk, conflict over hebt. Maar als het praktische zaken betreft gaat het sneller over eerlijkheid en rechtvaardigheid, daar moet je voorzichtiger mee zijn, bijvoorbeeld alle kinderen mogen wel of geen cola drinken.”

Wij vragen ons af of je misschien niet moet adviseren; doe het maar niet, blijf maar lekker latten. Marlijn beaamt dat, “het is in sommige gevallen veel beter om te latten en om, als de kinderen bij de ex zijn, je relatie samen vorm te geven. Maar er zijn ook super stiefgezinnen die het wél goed doen. Een stiefouder kan veel brengen. De kinderen kunnen leren hoe een gezonde relatie eruit ziet, dat je ruzie kan maken en het weer goed kunt maken. De band tussen een stiefouder en een kind kan ook een extra aansluiting betekenen. De ouder en stiefouder hebben steun aan elkaar en meestal zijn er meer financiën. Het kan veel rust geven.

Zet je ego opzij

Marlijn benadrukt het belang van emotionele intelligentie. “Zet je ego opzij. Je moet niet de strijd met het kind en je partner aangaan om de loyaliteit. Geef ze de ruimte voor de band met elkaar en wees niet jaloers. Je moet ook verdragen dat je partner met je ex communiceert over de kinderen en de beslissingen van de biologische ouders accepteren.”

Ex Partner

“Een samengesteld gezin kan héél pijnlijk zijn voor een ex partner”, vertelt Marlijn. “De andere kant gaat verder waar jij geëindigd bent en dat is vaak heel pijnlijk. Je kan je zelfs wel afvragen of het wel ethisch is dat andere partner jouw kind gaat opvoeden. Hoeveel moeders zijn er niet, die de helft van de tijd de kinderen wegbrengen omdat de man wilde scheiden, terwijl het haar keus niet was? Behoorlijk heftig hoor! Als er dan ook nog een stiefouder in beeld komt is dat heel moeilijk. Je moet steeds weer vanuit het belang van het kind redeneren, maar dat valt niet altijd mee. Jaloezie en gevoelens van afwijzing kunnen een flinke druk leggen op een samengesteld gezin en op de (loyaliteit van) kinderen. Wat een ex partner kan helpen is duidelijkheid over ieders rol.”

Rollen

“Moeder blijft altijd moeder en vader blijft altijd vader. De rol van de stiefouder is per definitie ondergeschikt aan die van de ouders. Als stiefouder doe ik het éne moment 2 stappen naar voren, dan ben ik opvoeder en moet ik er zijn. En het andere moment doe ik 2 stappen naar achteren omdat de ouders er moeten zijn. In het begin vond ik dat erg verwarrend. Het is de kunst iedereen in zijn of haar eigen rol er bij te betrekken.” Het is een kwestie van geven en nemen.”

Grenzen bewaken

Wij realiseren ons dat de rol van een stiefouder helemaal niet eenvoudig is. Marlijn legt uit dat het erg belangrijk is om je eigen grenzen te bewaken. “Als je niet goed voor jezelf zorgt kan je ook niet goed voor de kinderen zorgen. Als je tegen je grens aanloopt moet je dat duidelijk aan je partner aangeven en om hulp vragen. Hij of zij is degene die daar dan iets mee moet. De ouder is altijd de hoofdverantwoordelijke en speelt een mediator rol tussen enerzijds kinderen en stiefouder en anderzijds stiefouder en ex partner.” In het boek wordt een duidelijk onderscheid gemaakt tussen de hoofdopvoerder (de ouder) en de mee opvoeder (de stiefouder).

Open deuren

Marlijn vergelijkt een samengesteld gezin met een huis. “Je deuren staan voor en achter altijd wagenwijd open. De kinderen, maar ook de exen en eventuele nieuwe partners komen binnen. Verhalen en persoonlijke omstandigheden komen altijd ook bij het andere huis terecht. Je bent heel kwetsbaar. Alles staat of valt met een respectvolle partnerrelatie. Als het kan is het mooi als de ouders en stiefouders met elkaar om de tafel gaan zitten om afspraken te maken. Als dat niet lukt maken de ouders met elkaar afspraken en houden zij daarbij de nieuwe partners in gedachten. Communicatie is essentieel. Soms is het handig preventief te communiceren, als er bijvoorbeeld iets vervelend is voorgevallen, dat kan een hoop gedoe voorkomen.”

Voordelen van een samengesteld gezin

Marlijn is er heel duidelijk over; “er zitten ook écht voordelen aan een samengesteld gezin. Je krijgt een grotere familie en daarmee meer geborgenheid. Je maakt kennis met meerdere levensstijlen en opvoedmanieren. Je vader of moeder kan heel gelukkig worden van een nieuwe partner en daarmee een leukere ouder worden. En last but not least, de band met een stiefouder kan een kind iets extra’s brengen, iets wat je eigen ouders je niet kunnen bieden. Zoals bijvoorbeeld de stiefvader, die anders dan de eigen vader, tot plezier van de zoon, enthousiast voetbal supporter wordt.”

Uitdaging

De uitdaging is nu om iedereen er van te doordringen dat een Stiefplan de kans op het slagen van een samengesteld gezin vergroot. Ook voor bestaande samengestelde gezinnen is het verstandig een Stiefplan op te stellen. Dus koop het boek of download het plan op www.stiefplan.nl en ga er samen mee aan de slag! De officiële presentatie van het boek, door Ed Spruijt, vindt op 20 november aanstaande plaats. Wij zullen in die week 2 exemplaren van het boek onder leden van onze community verloten.

Marlijn is de dag na onze afspraak jarig en moet na het gesprek snel naar huis, omdat haar man een verassing heeft gepland. Dat ontlokt ons nogmaals de uitroep dat het écht een héle leuke man moet zijn, het glunderende gezicht van Marlijn zegt ons genoeg…

Lees al onze interviews.