Moet de alimentatieontvanger (extra) gaan werken?

Wat betekent krapte op de arbeidsmarkt voor de partneralimentatie?

Partneralimentatie is een financiële bijdrage die de ene partner aan de andere partner betaalt om in diens levensonderhoud te voorzien na een scheiding. Dit is gebaseerd op solidariteit en lotsverbondenheid die tussen ex-partners is ontstaan door een huwelijk of geregistreerd partnerschap. Deze onderhoudsbijdrage wordt bepaald aan de hand van de behoefte en behoeftigheid van de alimentatiegerechtigde en de draagkracht van de alimentatieplichtige. In dit blog wordt ingegaan op de vraag hoe de rechter in de beoordeling van de alimentatie omgaat met de alimentatiegerechtigde ex-partner die niet of minder werkt, terwijl er in de huidige maatschappij voldoende kansen liggen op de arbeidsmarkt.

Daarom is het begrip ‘behoeftigheid’ relevant. Een ex-partner is behoeftig indien hij of zij niet in staat is in diens eigen levensonderhoud (behoefte) te voorzien, omdat hij of zij de middelen mist en deze eigen middelen in redelijkheid niet kan verwerven (1). Wanneer kan een ex-partner in redelijkheid niet diens eigen middelen verwerven en heeft de krapte op de arbeidsmarkt hier invloed op?

De inspanningsplicht

Op de alimentatiegerechtigde partner rust een inspanningsplicht om (deels) in diens eigen onderhoud te kunnen voorzien. Of er aan deze inspanningsplicht is voldaan, is afhankelijk van het geval. De rechter kijkt onder andere naar het aantal sollicitaties dat de onderhoudsgerechtigde in een bepaalde periode heeft gedaan en andere inspanningen die zouden kunnen leiden tot meer inkomen (2). Ook andere factoren zoals leeftijd, opleiding, werkervaring, de arbeidsmarkt en de psychische of fysieke toestand van de alimentatiegerechtigde kunnen een rol spelen bij de beoordeling of is voldaan aan de inspanningsplicht en daarmee of er sprake is van behoeftigheid. Het is niet relevant of de alimentatiegerechtigde door de gemeente is vrijgesteld van diens sollicitatieplicht bij werkloosheid. De rechter heeft hiervoor een eigen toets (3). In de volgende alinea zullen een aantal relevante uitspraken kort worden besproken.

Rechtspraak

In een zaak waar de vrouw twaalf uur per week in de zorg werkt, gaat de rechtbank uit van een fictieve werkweek van 36 uur per week. Tijdens de zitting is namelijk niet gebleken dat de vrouw het afgelopen jaar sollicitaties of andere inspanningen heeft verricht die zouden kunnen leiden tot meer inkomen. De rechtbank overweegt dat met de huidige krapte van de arbeidsmarkt inzage in haar inspanningen wel mag worden verwacht. Door uit te gaan van de fictieve werkweek kan de vrouw in een deel van haar behoefte voorzien, de man dient in de aanvullende behoefte bij te dragen (4). 

Het hof Arnhem-Leeuwarden overweegt dat ondanks dat de vrouw is vrijgesteld door de gemeente om te solliciteren, van de vrouw mag worden verwacht dat zij inkomen uit arbeid verwerft. De vrouw is namelijk nog jong, heeft voorafgaand aan het huwelijk (af en toe) als visagist gewerkt en heeft een opleiding tot social work afgerond. Daarnaast acht het hof het van algemene bekendheid dat de huidige arbeidsmarkt kansen biedt voor werkzoekenden, dus zou de vrouw 32 uur per week tegen een minimum uurloon moeten kunnen werken. Dit wordt van haar behoefte afgetrokken (5).

In een ander geval heeft een vrouw die een verliesgevende onderneming al een aantal jaar aanhoudt in de hoop dat de onderneming winstgevend zal worden en een extra baan als hostess heeft aangenomen dat onvoldoende verdient, zich volgens de rechtbank onvoldoende ingespannen om in haar eigen behoefte te voorzien. Gelet op haar Mbo/Hbo-opleidingen en de huidige krapte op de arbeidsmarkt moet de vrouw in staat worden geacht om voldoende inkomsten te genereren (6). 

Zelfs van een vrouw die 32 uur per week werkt en aan het begin van haar carrière staat, wordt geacht een werkweek van 40 uur te kunnen draaien. Van de man kan volgens het hof niet worden gevergd de persoonlijke – hoewel begrijpelijke – keuze van de vrouw om vier dagen te werken te bekostigen (7). In een andere zaak waar de man wel werkt, maar onvoldoende verdient om in zijn behoefte te kunnen voorzien, wordt geen fictieve werkweek of fictief inkomen door de rechter voor de man vastgesteld. Gezien de leeftijd van de man – 61 jaar – en zijn situatie op de arbeidsmarkt wordt niet verwacht dat zijn inkomenspositie binnen afzienbare tijd gaat veranderen (8).

Conclusie

De rechter kijkt per geval naar verschillende factoren om de behoeftigheid van de alimentatiegerechtigde te beoordelen. Er moet worden aangetoond dat er voldoende inspanningen zijn verricht om in de eigen behoefte te kunnen voorzien. Afhankelijk van de situatie kunnen factoren als leeftijd, opleiding, ervaring en het vermogen om te werken bijdragen aan de beoordeling of een ex-partner behoeftig is. 

Uit de kleine selectie van recente uitspraken blijkt dat ook de krapte op de arbeidsmarkt hierin een rol speelt. Alimentatiegerechtigden worden geacht beter in staat te zijn zelf werk te vinden wanneer er veel kansen op de arbeidsmarkt liggen, zodat ze (deels) in de eigen behoefte kunnen voorzien.

De Boorder Advocaten

Lees ook de andere blogs van De Boorder Advocaten.