Inhoud blog
Eerwraak: onderdeel van religie of cultuur?
Als interculturele scheidingsspecialist krijg ik regelmatig te maken met vragen over eerwraak en of dit te maken heeft met religie (met name de Islam) of cultuur. Eerwraak is een kwestie van normen en waarden (cultuur) en heeft niets te maken met religie (de Islam). Sterker nog in de Islamitische Wetten is eerwraak zelfs niet toegestaan.
Wat is eerwraak?
Eerwraak is een handeling vaak gepaard met fysiek geweld tegen de vrouw, maar het kan ook andersom. Het is wraak nemen na overtreding van morele en seksuele codes binnen een gemeenschap. Eerwraak is niet hetzelfde als bloedwraak. Het verschil ligt namelijk in de oorzaak en de manier waarop het gedaan wordt. Eerwraak stamt eigenlijk al af uit de Middeleeuwen, maar in sommige landen blijft het een belangrijke kwestie. Eerwraak komt vaker voor in landen waar “schaamtecultuur” heerst, waarin het hebben van een eer een voorwaarde is om te kunnen functioneren in de maatschappij. Het gaat vaak om de zedelijke eer.
Wat is zedelijke eer?
In landen waar eerwraak wordt toegepast is de eer zeer belangrijk. De eer is te verdelen in:
- Persoonlijke eer: voor ieder persoon verschillend. Elk mens heeft eigen redenen en evaluatie over wat juist en waar is en zal zijn eer dus op zijn eigen manier tot uiting brengen.
- Maatschappelijke eer: Om sociaal te kunnen functioneren in de maatschappij, moet iemand maatschappelijk volwaardig zijn, dus een maatschappelijke eer hebben.
Zedelijke eer is een onderdeel van maatschappelijke eer. In de Turkse wereld wordt dit “namus” genoemd en in Arabische landen “ird” of “ard”. Voor vrouwen betekent deze eer dat ze kuis (maagd) is vóórdat ze een huwelijk aangaat. Voor mannen betekent het dat ze trouwen met “kuise” vrouwen.
Een vrouw kan haar maatschappelijke eer verliezen door (vrijwillig) intiem te zijn vóór het huwelijk of wanneer ze al getrouwd is. Het verliezen van deze zedelijke eer, betekent dat de vrouw bevlekt is. Het wordt als schande gezien. Het kan ook zijn dat de vrouw gedwongen is tot intiem zijn (denk aan verkrachting, aanranding). De zedelijke eer is dan ook aangetast, maar de vrouw is hierbij niet schuldig. In de gemeenschap waar de zedelijke eer van belang is, wordt vaak geroddeld vanwege de schande. Roddel mag in principe geen reden zijn tot eerwraak. Eerst wordt door de familie een onderzoek gedaan naar de waarheid. Als de roddel vals is, dan wordt de veroorzaker van de roddel aangepakt. Als het blijkt dat de vrouw vrijwillig schande heeft verricht, wordt de vrouw hard aangepakt. Als de vrouw verkracht of aangerand is, kan de dader hard aangepakt worden. Het “hard aanpakken” gebeurt helaas vaak met fysiek geweld, vaak ook met poging tot doodslag of moord.
Eerwraak: wanneer wel en wanneer niet?
In families waar eerwraak een normale zaak is, zie je vaak dat de man de baas is. De man oefent vaak grote druk uit op zijn gezin en is streng om op die manier de eer van zijn gezin en familie te beschermen. Voor de vrouwen en meisjes die onder deze strenge regels onderdrukt worden, zoeken vaak een uitweg. Moeders zitten met hun kinderen bij familie of in vrouwenopvanghuizen. Meisjes die hier in Nederland zijn opgegroeid lopen weg van huis. Als de eer eenmaal geschonden is en de vrouw of dochter heeft het huis verlaten, gaat vader (veelal samen met zijn zoons of andere mannelijke familieleden) op zoek naar hen. De omgeving van de vader en/of zoons zou de aantasting van de zedelijke eer als schande beoordelen en dat moet de vader en/of zoons nou niet hebben. Als de vrouw of het meisje toch gepakt worden, volgen er vaak zeer gruwelijke omstandigheden.
Eerwraak en echtscheiding
Het verzoek van de vrouw aan de man om te scheiden, kan voor de man of de (schoon)familie een motief zijn voor eerwraak. De vrouw brengt namelijk schande toe aan de familie en de maatschappij. Hierdoor durven heel veel vrouwen niet altijd een (religieuze) scheiding aan te vragen, omdat zij vreest voor haar leven, of van haar kinderen. Het is en blijft in sommige families een taboe.
Kortom
Eerwraak komt regelmatig voor in het nieuws, als interculturele scheidingsspecialist is het van belang hierop alert te te zijn en zo nodig te anticiperen. Het (voorzichtig) bespreekbaar maken van het onderwerp is vaak al een goede stap in de juiste richting om er achter te komen hoe partijen hierover denken.
Nasrien Goelmohamed
InjeRecht
REAGEER OP DEZE BLOG