Hoe zorg je dat je na een scheiding niet uit balans raakt?

Dit artikel werd geschreven door Guy Hoeks, met medewerking van Nieuwe Stap en Marjoleine de Boorder.

Na een scheiding komt zowel het gezinsleven als werk onder druk te staan. Hoe zorg je dat je niet uit balans raakt?

Op basis van anonimiteit wilde ze wel meedoen, maar twee dagen later krabbelt alleenstaande moeder Sanne toch terug: ‘Wellicht een andere keer’, schrijft ze. ‘Door privé-omstandigheden lukt het me nu niet mee te werken aan het artikel.’

Hoewel er in Nederland steeds meer mensen uit elkaar gaan, lijken alleenstaande ouders niet vaker over hun situatie te willen praten. ‘Vaak duurt het anderhalf tot twee jaar voordat mensen hun leven echt weer helemaal op de rit hebben’, zegt echtscheidingsmediator Elske Damen. In 2012 richtte zij met vakgenoot Annelies Hulsker Nieuwe Stap op, een online magazine en forum waar alleenstaande ouders elkaar ontmoeten en ervaringen uitwisselen. ‘Het heeft ruim vijf jaar geduurd voordat mensen online met elkaar in gesprek durfden te gaan. Maar het laatste half jaar zie je dat er discussies plaatsvinden en dat mensen elkaar ook in het echt opzoeken.’ Rustte er lang een taboe op dit onderwerp? ‘Nou, er is in eerste instantie een groot gevoel van schaamte, alsof mensen het gevoel hebben dat ze gefaald hebben’, zegt Damen met een Brabantse tongval. ‘Maar dat is zeker niet altijd terecht.’

Op de website van Nieuwe Stap staat een YouTube-filmpje met tekst en uitleg. ‘Een echtscheidingsproces is vaak lang en ingrijpend’, steekt een vrouwelijke voice-over van wal. ‘Los van alle emoties, komt er veel meer op je af. Wie gaat er verhuizen? Kan ik het huis nog wel blijven betalen? Misschien moet ik meer werken, maar wie zorgt er voor de kinderen?’

Cedric (38) woont in een dorp onder de rook van Groningen en is sinds februari gescheiden. ‘Opeens ging ze er met een ander vandoor’, vertelt de vader van een zoon (6) en dochter (4) terwijl hij met de kruiwagen de schaduw opzoekt. Hij hevelt de laatste spullen over van het oude naar het nieuwe huis, dat 100 meter verderop ligt. ‘Na 7 jaar begon ons huwelijk een sleur te worden. Als een van de twee vervolgens vreemdgaat, explodeert het.’

Ondanks dat zijn werkgever in de revalidatiezorg zich flexibel opstelt, vreest Cedric dat het combineren van gezinsleven en werk op den duur een knauw krijgt. ‘Ik krijg nu een hoop dagdiensten, waardoor ik het co-ouderschap met mijn ex kan vormgeven’, zegt hij. ‘Maar in mijn sector kan een leidinggevende die concessies niet blijven doen.’ Over het contact met vrienden en kennissen zegt hij: ‘Ik kan mensen benaderen, maar dat schiet er in de praktijk wel eens bij in.’

Vrouw als kostwinner

Volgens het CBS dobbert het aantal echtscheidingen in de periode 2005-16 tussen de 30.000 en 35.000. Uitschieters zijn er niet bij, maar belangrijk is dat een groot aantal relaties die stranden niet is meegenomen in deze cijfers. ‘De totale groep mensen die uit elkaar gaat is natuurlijk veel groter’, zegt Damen, die daarmee doelt op stelletjes die na een samenlevingscontract, geregistreerd partnerschap of zelfs samenwonen zonder afspraken uit elkaar gaan.

Met name in de laatste groep ziet echtscheidingsadvocate Marjoleine de Boorder een terugkerend probleem. ‘Zo wonen er in Amsterdam veel (internationale) koppels, die vaak geen gezamenlijke afspraken hebben’, zegt ze. ‘Met mogelijk grote gevolgen als het misloopt. Zo is het gezag over de kinderen niet altijd geregeld, waardoor de man na het uit elkaar gaan dat recht niet heeft. De vrouw maakt bovendien in het geval van samenwonen geen aanspraak op partneralimentatie, waardoor zij genoegen moet nemen met uitsluitend kinderalimentatie.’ Daar staat tegenover dat De Boorder bij getrouwde stellen wel steeds vaker ziet dat rechters rekening houden met het feit dat de vrouw kostwinner is en dus partneralimentatie moet betalen aan de (ex)-man.

Financiële onafhankelijkheid

Voor vrouwen met een diploma op zak maar zonder relevante werkervaring valt een scheiding vaak extra zwaar, stelt de in Amsterdam werkzame juriste. ‘Stel, je bent 45 en hebt nog nooit gewerkt, dan ben je na een echtscheiding alleen aangewezen op een alimentatie, of je belandt in sommige gevallen zelfs in de bijstand’, zegt ze. ‘Hoewel je kleiner gaat wonen, blijven veel vaste lasten hetzelfde, zoals je zorgverzekering en telefoonkosten. Het is daarom heel belangrijk om je baan te behouden. Dat geeft financiële onafhankelijkheid.’ Damen van Nieuwe Stap vult aan: ‘Werk geeft naast inkomen ook houvast en ritme, dat is essentieel in het begin.’

‘Met trots wil ik mijn verhaal delen’, vertelt Nicolette Kalkman (51), moeder van vier tieners, waaronder twee jongvolwassenen, en woonachtig in het Gooi. Ze scheidde zo’n tien jaar geleden van haar man. ‘In die periode wist ik geen raad met de wereld, maar je hebt natuurlijk je verantwoordelijkheden. Het leven gaat gewoon door en de kindjes moeten naar school.’ Nadat ze haar baan in de tv-wereld had opgegeven om voor de kinderen te zorgen, vond ze vlak na de scheiding een nieuwe baan bij een marketing communicatiebureau. ‘Dan vind je je plekje wel weer. Schaamte, boosheid en verdriet passeren de revue, maar op een gegeven moment is het klaar’, vertelt ze. Kort daarna verloor ze haar baan door de crisis. ‘Toen zat ik weer even in zak en as.’

Bij de pakken neerzitten deed de Gooise moeder vervolgens niet. ‘Een vriendin vroeg waarom ik van mijn hobby niet mijn werk maakte, daarop ben ik soepen, sauzen en borrelplanken gaan maken’, vertelt Kalkman met trots over haar onderneming LaSoupe. ‘Ik ben nu eigen baas en heb net genoeg tijd voor mijn gezin en sociale leven. Ik streef ernaar onafhankelijk te zijn en mijn kinderen een goed leven kan geven.’

Met haar ex-man, die makelaar is, heeft ze naar eigen zeggen een “oppervlakkige verstandhouding” en daar is ze tevreden mee. Partneralimentatie kreeg ze niet. ‘Ik heb dik een jaar lang met een uitkering moeten dealen, dat was een ramp in het verwende Gooi. Maar uiteindelijk heb ik mijn kinderen daardoor zoveel bijgebracht, zoals dat ze met bijbanen een zakcentje kunnen verdienen.’

Steun vindt alleenstaande vader Cedric op het forum van Nieuwe Stap, waar hij zich net als duizend anderen heeft aangesloten. ‘Het is een rouwproces. Hoewel je eerste reflex vluchten is, moet je afleiding zoeken en ervaringen uitwisselingen met lotgenoten.’ Kalkman: ‘Blijf vooral niet hangen in je woede. Focus op jezelf, en niet op de ander, want het blijft toch de vader van je kinderen. Anders krijgt je zo’n ontzettend nare verhouding.’ Echtscheidingsadvocaat De Boorder beaamt dat: ‘Soms moet je dingen laten. Pick your battles, procedeer niet door over details. De impact van een scheiding op jezelf en je kinderen is al enorm.’

Een mislukt huwelijk is volgens Kalkman geen reden voor een verstoord zelfbeeld. ‘Je bent de moeite waard, daarom moet je in jezelf investeren door bijvoorbeeld cursussen. En zoek een goede coach’, geeft ze als raad mee. ‘Luister tegelijk niet te veel naar vriendinnen, die praten veel vanuit eigen angsten. Hoewel het natuurlijk goed bedoeld is en soms erg vermakelijk, haha.’

De namen van Cedric en Sanne zijn gefingeerd vanwege hun privacy