“Je hebt alleen controle over jezelf” Victim blaming of het terugpakken van de controle?
Victim blaming
Laatst las ik een artikel op facebook waarvan de conclusie was; je hebt alleen controle over jezelf. De reacties eronder waren niet mals en wezen voornamelijk op het concept ‘victim blaming’. Op Wikipedia staat hierover het volgende te lezen;
Slachtofferbeschuldiging of schuldvraagomkering is een vorm van morele ontkoppeling waarbij een dader of omstanders de schuld bij het slachtoffer legt. De term is afkomstig van William Ryan uit zijn gelijknamige boek Blaming the victim (1970).
Ik voelde me best aangesproken omdat ik deze uitspraak regelmatig gebruik in mijn praktijk. Om het allemaal iets concreter te maken zal ik een voorbeeld geven.
Waar twee kijven hebben twee schuld?
Een client van mij vertelde laatst dat ze een mail had ontvangen van haar ex, met wie ze al jaren in een vechtscheiding zat, met een echt nare rotopmerking erin. Die opmerking had haar zo geraakt dat haar hele dag was verpest, ze was verdrietig, boos en gekwetst en ze vroeg mij hoe ze hier beter mee om kon gaan. Ik wist precies waar ze op doelde want ik heb ook talloze van dit soort mailtjes mogen ontvangen van mijn ex en snapte meteen waar ze tegenaan liep.
Als je dit bekijkt vanuit het concept victim blaming zou ik haar niet mogen adviseren om haar eigen gedrag aan te passen. Want zij heeft niet om die opmerking gevraagd, hij heeft zich niet aan de fatsoensregels voor de communicatie gehouden. Zij heeft een verleden met hem en is dus door een opmerking van dit kaliber meteen uit het veld geslagen. Het zou zelfs in een situatie waarin er sprake is geweest van mishandeling kunnen worden gezien als mishandeling die nog steeds voortduurt.
Dader en slachtoffer bij een vechtscheiding
‘Victim blaming’ in relatie tot de vechtscheiding is een pijnlijk maar interessant vraagstuk. Het zou onomstotelijk bewijzen dat er ook binnen een vechtscheiding sprake is van een dader en een slachtoffer. En dat terwijl instanties en omstanders maar al te vaak blijven schermen met de term ‘twee kijven, twee schuld’.
De uitspraak “don’t blame the clown for acting like a clown, blame yourself for going to the circus” (verwijt de clown niet dat hij zich als clown gedraagt, verwijt jezelf dat je naar het circus gaat) is in deze context natuurlijk je reinste vorm van victim blaming. Maar tegelijkertijd is dit voor mijn client en voor iedereen in een situatie als deze de enige oplossing.
Jij kiest hoe je erop reageert
Ik kan niet veranderen dat haar ex dit soort mailtjes stuurt. Ik heb geen toverstaf en magische spreuk waardoor de situatie tussen hen ineens koek en ei is. Ik kan wel werken met haar aan haar zelfvertrouwen en gevoel van eigenwaarde zodat zij niet meer meteen getriggerd is. Maakt haar ex dan geen rotopmerkingen meer? Waarschijnlijk niet. Worden zijn rotopmerkingen dan opeens aardig? Natuurlijk niet. Maar het kan wel voorkomen dat haar dag er niet langer door verpest wordt. Ze kan het zien voor wat het is en het laten waar het hoort, bij hem.
Maar waar eindigt de schuld van de dader en begint de verantwoordelijkheid van het slachtoffer? Nogmaals, ik kan niet voorkomen dat mijn client dit soort mailtjes krijgt. Ik kon dat ook niet bij mijn eigen ex. Ik kan alleen kiezen hoe ik erop reageer. Geven ze me nog steeds een rotgevoel? Absoluut. Is het nog steeds niet netjes van mijn ex dat op de mail te zetten? Ook nog steeds. Maar het is tegelijkertijd mijn verantwoordelijkheid te zeggen; oke, wat jij schrijft is niet aardig en zegt een heleboel over jou maar ik laat het daar. Ik laat de verantwoordelijkheid bij jou. Jij doet dit, ik kies ervoor om er niet op te reageren.
Is dat makkelijk? Hell no! Het heeft mij jaren gekost om dit te kunnen, om het alleen maar in te zien al. Maar het is de enige manier. En om er dan meteen maar een ander cliché tegenaan te gooien: ‘wat je aandacht geeft groeit’. En ik geef liever aandacht aan alle leuke dingen.
Helleke Demmers
Lees ook de andere blogs van Helleke.
I. De Klein - 17 jun 2021
Mijn ervaring is een gebrek aan regelgeving bij scheiding, advocaten doen maar wat en rechter doet ook maar wat waardoor veelal zorgende mannen/vrouwen het slachtoffer worden. Dat kan simpel opgelost door voorwaarden te stellen aan scheiden en co-ouderschap. Simpele berekeningen als partner alimentatie en of daar nog ruimte voor is na kinderalimentatie komt de rechter niet uit ten nadele van zorgende. Ook zaken als GGZ traject voorafgaand aan de scheiding zou een rechter iets mee moeten maar ZELFS de rechter maakt het slchtoffer daarvoor verantwoordelijk. Zorgelijk is ons rechtssysteem omdat er geen goede wetgeving voorwaarden gestelt worden bij scheiding omdat dit over gelaten wordt aan echtlieden. Wanneer één geen afspraken wil maken werkt het rechtsysteem niet daar waar het rechtsysteem zou MOETEN beschermen voor deze manipulatie van geen afspraken willen maken.
Fien - 17 jun 2021
Ik was laatste bij een training "Een taal erbij bij (V) echtscheiding" . Daar zat een dame die voor de rechtbank had gewerkt en nu omschoolde naar mediator. Zij herkende zo dat het rechtssysteem vol gaten zit. Dat er niet goed gekeken wordt naar wat er werkelijk aan de hand is. Dat er geen opvolging meer is na uitspraak etc. Dat wilde zij niet langer, dus besloot ze een andere tak van sport waarin ze meer rechtvaardig kon handelen. Het schort denk ik aan veel dingen: - een ouderschapsplan biedt totaal niet waarvoor het bedoeld is, omdat er geen controle is op naleving en geen consequentie zit aan schenden van het plan - ouders die vechten worden te veel verplicht direct over de kinderen tot overeenstemming te komen, terwijl ze eigenlijk emotioneel totaal in de knoop zitten en geen ruimte hebben om hier eerst te verwerken (en de GGZ is nou juist niet de plek waar je daar hulp bij wil...nog meer protocollen ipv kijken naar de client en dikke wachtlijsten) - als het tot een rechterlijke uitspraak komt is ook daar geen controle op naleving - mediators zouden moeten signaleren wanneer er sprake is van bijv narcistisch gedrag en daarop moeten mogen anticiperen, maar blijven teveel hangen in 'in het midden blijven' waardoor mediation klapt en het conflict nog verder oploopt Zeker wanneer er sprake is van narcistisch misbruik is de opvatting 'waar 2 kijven 2 schuld' totaal misplaatst en maakt het slachtoffer alleen nog maar kwetsbaarder en de narcist groter en sterker.
Fien - 17 jun 2021
Ohhhh zo herkenbaar!! Gelukkig nu niet meer, we wisten het tij te keren (o.a nadat ik besloot niet meer mee te vechten en in je eentje kun je geen ruzie maken, dus dan moet de andere partij wel iets gaan doen. Daarna bood ik een uitgestoken hand die werd aangenomen) Wat ik ook wel eens adviseer is om te vragen of iemand anders, die een neutrale(re) partij is de mails kan lezen. Deze kan de belangrijke zaken die aandacht/ antwoord behoeven eruit filteren en aan je doorgeven. Intussen is het natuurlijk wel belangrijk te werken aan je (emotionele) weerbaarheid, maar door een externe lezer voorkom je die stress die onnodig veel energie kost.
Linda Mooijer - 17 jun 2021
Ik zit zelf al twee jaar in een vechtscheiding. het is makkelijk te zeggen dont go to the circus. je hebt vaak weinig keuze en word in zijn spelletjes en mindfuck getrokken. daardoor blijf je in de stress zitten en kun je niet helder denken. ook kun je het contact niet volledig verbreken met kinderen in het spel. toen ik uiteindelijk de stap nam om geen enkel contact meer te hebben omdat ik ervoor koos om verder te gaan kreeg ik rust en helikopter view. dus niet altijd twee kijven twee schuld.en ik voel mij ook zeker geen slachtoffer. dat zijn mijn kids
Sisi - 21 jun 2021
Soms is de situatie niet zo helder als die lijkt en voelen beide ouders zich slachtoffer terwijl ze misschien allebei dader zijn. Toevallig ken ik de schrijfster van deze blog en zou de omgeving ook haar kunnen aanwijzen als dader. De andere waarheid is namelijk dat niet haar ex-partner maar zijzelf een relaxt verlopende scheiding heeft omgezet naar een vechtscheiding die ondanks allerlei pogingen om de strijd te stoppen door haarzelf wordt voortgezet. Het is niet altijd zoals het lijkt en de waarheid van de een hoeft niet per definitie ook de waarheid te zijn van de ander.
Helleke Demmers - 22 jun 2021
Bedankt voor je reactie. Dit is precies het punt wat ik wilde maken met mijn blog, een vechtscheiding heeft altijd twee kanten en je hebt alleen invloed op je eigen gedrag.