Toen in 2015 de jeugdtransitie werd ingezet in de jeugdzorg was deze gebaseerd op twee acties.
Decentralisatie en transformatie
Decentralisatie van de provincies naar de gemeenten en transformatie.
Dat laatste had als doel dat de hulpverleners zich meer aan de zijlijn zouden opstellen en dat betrokken ouders dus meer zeggenschap kregen en deelname aan het traject. Naast het versterken van de preventie ging de nadruk dus ook meer liggen op de eigen verantwoordelijkheid en het benutten van de sociale netwerken van gezin, wijk en school.
Het motto was : één gezin, één plan, één regisseur.
Kenmerken complexe scheiding
Twintig procent van de scheidingen is een complexe scheiding.
Deze kenmerken zich door:
- terugkerende escalerende conflicten over gezag en omgang bij de ouders.
- aanwezigheid van een psychische stoornis of verslaving bij een of beide ouders.
- mogelijk partnergeweld, kindermishandeling, ouderverstoting. Monique Meulemans prefereert de term psychologische splitting boven ouderverstoting. (Lees haar boek: Emotioneel gevangen”. Dit boek had zo’n impact dat het zelfs tot Kamervragen heeft geleid.)Voor het kind wordt de ene ouder door de andere ouder zwart-wit voorgespiegeld. Waardoor het proces van vervreemding plaatsvindt.
Tombola
Waarom noem ik, net als collega Corinne de Ruiter, de trajecten en uitkomsten van de behandeling door instanties van een complexe scheiding een tombola?
Dat heeft meerdere redenen.
- Meestal schrijft de rechter een OTS voor op grond van de verslagen van hulpverleners en het horen van de ouders en het kind. De start van de inventarisatie van de feiten gaat soms al mank. Het vereist een neutrale, wetenschappelijke, onpartijdige houding van betrokken hulpverleners. Merendeel van deze hulpverleners is vrouw. Vaders zijn dan mogelijk in het nadeel. Vanuit de communicatiewetenschappen is bekend dat verschillen in communicatiestijlen en sekse een rol spelen in onbewuste beïnvloeding van de partijdigheid van de hulpverlener. Denk eens aan effecten van overdracht of tegenoverdracht op de relatie tussen twee mensen. Paul van de Ham beschrijft in de podcast “Papa, ik wil je nooit meer zien “hoe dit uitwerkt. De nadelen van het zich niet gehoord voelen door vaders bij deze hulpverleners.
- Anderzijds blijkt nog te vaak dat de hulpverleners zich te weinig empathisch tonen en afdoende professionaliteit in huis hebben om conflictscheidingen te hanteren. Men gaat te lang door met het principe ‘waar twee kijven twee schuld hebben’. Of het kind moet koste wat kost, onafhankelijk van de leeftijdsfase, 50% omgang hebben met beide ouders. Of dat er co-ouderschap wordt voorgeschreven terwijl dat gezien de situatie niet passend is en gedoemd te mislukken..
- Het mooiste zou zijn als één voogd gedurende het hele traject de regie houdt. Helaas lukt dat niet altijd en wisselt men teveel. Dit gaat in tegen het motto van de transformatie in 2015 namelijk: één regisseur.
- Uit het onderzoek van hulpverlenende instanties waar men
- A. de meerpartijdigheid van de hulpverleners als basis vasthoudt in plaats van open staat voor implementatie van forensisch onderzoek.
- B. waardoor geen ruimte is voor naast toepassen van familierecht voor strafrecht, moeten rechters dan conclusies trekken voor hun uitspraak ? Dus op basis van gekleurde en invalide informatie?
- De uitspraak behelst meestal het opleggen van omgang en vaak in combi met PSO. De rechter in de podcast van Paul van der Ham geeft toe dat hij nooit meer erna verneemt hoe zijn uitspraak uitwerking heeft gehad op betrokken partijen. Hij schrok ook van de verhalen van de ouders die decennia hun kind niet meer zien vanwege het niet navolgen van zijn uitspraak.
- Het niet navolgen van het door de rechter opgelegde vonnis of verschikking heeft in Nederland weinig consequenties. Als een ouder zich niet aan de doelen van een OTS houdt worden er geen maatregelen genomen om die ouder te dwingen dat alsnog te doen. Terwijl er op ouderverstoting twee jaar gevangenisstraf staat en er dwangsommen opgelegd kunnen worden.
Wat zijn de mogelijkheden?
De rechter in de podcast noemt zelfs een opgelegde verplichte opname van het gezin van 4 weken ter observatie als mogelijkheid en dwangmiddel. Maar al deze mogelijkheden om een ouder onder druk te zetten, zich te houden aan de afspraken worden tot dusver niet of onvoldoende benut.
Zolang de OTS duurt, kan de rechter dreigen met uithuisplaatsing. De OTS heeft mogelijk een termijn van één jaar en die kan ook wel verlengd worden. Maar al tijdens de OTS zie je vaak al het gebrek aan medewerking van de ouder die mogelijk dader is.
En na die periode OTS wordt het een ‘tombola in kwadraat’. Worden omgangsregels gesaboteerd en getraineerd. Heeft de dader weer vrij spel, zie ook de podcast van Paul van der Ham.
Conclusie
Kortom, in Nederland is er nog een lange weg te gaan op het gebied van
- in kaart brengen van de situatie van een complexe scheiding,
- het op juiste manier vastleggen van de situatie aan de rechter
- de deskundigheidsbevordering van de rechter op dit gebied. Ik denk aan de MASIC methode beschreven door collega Corinne de Ruiter, waarin forensisch onderzoek een grote rol speelt, de deskundigheid van hulpverleners en hun wetenschappelijke en empathische houding,
- coaching van de ouders en jeugdigen hoe zij zich overeind kunnen houden in deze tombola, terwijl zij mogelijk zelf ook nog trauma hebben meegemaakt.
Beste ouders laat jezelf begeleiden in deze trajecten vol voetangels en klemmen.
Op de laatste groep richt ik mij als praktijk RET zelf . Ik weet dat ik daardoor als hulpverlener mogelijk kwetsbaar ben voor aantijgingen van de ouder die dader is én, maar, ik weet me gesteund door fijne collega’s om me heen die ook vechten voor een verbeterde jeugdzorg en justitie op dit gebied.
Hilde Brettschneider
REAGEER OP DEZE BLOG