Het kan altijd erger!

‘Het kan altijd erger!’ Dat kreeg ik decennia geleden te horen van een goede vriendin, laten we haar A. noemen, toen mijn eerste langdurige relatie op de klippen liep. Ze zei het waarschijnlijk toen ik weer vol zelf medelijden zat te kniezen of te jeremiëren. De vriendin met wie ik toen samenwoonde had het na een jaar of 9 uitgemaakt. Mijn verleden-heden-toekomst was aan diggelen en mijn hart aan gruzelementen. Op dat moment dacht ik zeker dat het niet héél véél slechter kon.

In ieder geval zorgde haar opmerking toen, en ook nu nog, voor de nodige hilariteit! Bedankt – en als ik ooit nog iets terug kan doen…..

Vele jaren later, imiddels een paar relaties verder, en we leven nog. A. en haar toenmalige vriend (nu echtgenoot) zijn nog steeds mijn beste vrienden. Waarschijnlijk had ze dus gewoon gelijk. De opmerking is inmiddels uitgegroeid tot een ‘running gag’ wanneer we in onze omgeving bij iemand schier onoverkomelijke tegenslag zien, in de relatiesfeer of anderszins. Een ijsbreker en diffuser.

Voor mij is het een voorbeeld van een ‘kop houwen – niet zeiken’ mentaliteit. Door de Berini’s als typisch Rotterdams gekarakteriseerd (‘je krijgt de groeten uit Rotterdam’), maar waarschijnlijk komt die houding ook elders voor. Een normaal, gezond denkend mens vindt het misschien een beetje hard gezien de omstandigheden. Maar we zijn wel wat gewend, en dan lucht zo’n aanpak met een botte bijl soms lekker op. Ik moet A. nog maar eens vragen of ze denkt dat het werkte.

Het blijkt echter dat je tegen jezelf of tegen anderen niet altijd zo hard hoeft te zijn als het even fors tegenzit, in relaties of anderszins. Integendeel zelfs! Recent onderzoek (‘Be your own best friend’, Scientific American MIND vol 23, number 3, July/August 2012, page 9) leert dat ‘being kind to yourself is a surefire way to improve your mental health and reach your goals. Showing kindness to others is an easy way to boost this self-compassion’. Een interessante en hoopgevende conclusie!

Laten we die ‘self-compassion’ vertalen als zelf-mededogen of zelf-empathie. Dan waarschuwt het artikel allereerst om dit vooral niet te verwarren met zelf-medelijden (self-pity), genotzucht (self-indulgence) of gevoel van eigenwaarde (self-esteem). Zelf-mededogen is het kijken naar jezelf met dezelfde vriendelijkheid en zorg als waarmee je een vriend tegemoet treedt.

Kristin Neff, professor psychologie aan de Universiteit van Texas, en een vooraanstaand onderzoeker in het groeiend veld van studie naar self-compassion: ‘Mensen met een gezond vermogen tot zelf-mededogen doen niet aan harde zelf-kritiek en negatieve generalisaties van hunzelf. Zij zien hun problemen als normaal onderdeel van het leven (‘part of the human condition’).’

Onderzoek wijst uit dat deze milde, niet-oordelende houding enorm helpt bij het overwinnen van en het terugveren na grote crises. Een studie zag dat recent gescheiden mensen die zichzelf met zelf-empathie benaderden er na 10 maanden significant beter aan toe waren dan diegene die zichzelf veel harder aanpakten. Zelf-empathie scoorde ook beduidend hoger dan eigenwaarde en optimisme als indicator voor ‘er weer bovenop komen’.

Mensen denken dat zelf-kritiek een goede motivator is, en diegenen met een lage dosis zelf-empathie denken vaak dat ze hard voor zich zelf (of anderen) moeten zijn omdat ze anders niets voorstellen. Aardig zijn tegen jezelf verlaagt echter niet je normen en waarden of maatstaf. Met zelf-mededogen behaal je dezelfde doelen, maar als je die niet haalt is dat geen halszaak omdat je eigenwaarde niet van het success afhangt.

Dat is allemaal mooi voor diegene onder ons die van nature een gezonde dosis zelf-empathie hebben. Maar hoe zit het voor de rest van ons? Het blijkt dat zelf-empathie eenvoudig te cultiveren is: door meditatie of bijvoorbeeld door af en toe letterlijk je hand over het hart te strijken: openlijk of meer verborgen in een heimelijke zelf-omarming.

Een nog verassender manier om zelf-empathie te stimuleren: mededogen naar anderen. Mensen die anderen ondersteunen met empathie, blijken hoger te scoren op de schaal van zelf-mededogen. Onderzoek wijst uit dat dergelijke ondersteuning unieke voordelen oplevert – veel meer dan alleen te verwachten vanwege het goede gevoel een ander geholpen te hebben of vanwege de realisatie dat anderen ook problemen hebben.

Hoewel het soms moeilijk lijkt anderen te ondersteunen als je zelf in een lastig parket zit, blijkt het in de praktijk een uitstekende manier om tegelijk ook jezelf vooruit te helpen. Het mes van empathie snijdt aan twee kanten, en nu is dat nog maar eens aangetoond door wetenschappelijk onderzoek.

Soms zit het mee, soms zit het tegen. Wees dus een beetje aardig tegen jezelf als het niet meezit. En wees net zo aardig tegen anderen als het hun even flink tegenzit. Daar word je zelf ook wijzer van!

Ik zal tenslotte binnenkort nog eens bij A. aankloppen om te zien waar ze tegenwoordig staat met betrekking tot de gulden middenweg van mededogen, gelegen tussen het tranendal van meejanken met zelf-medelijders en de botte bijl van ‘het kan altijd erger’. Ik ben benieuwd….

Maar waarom dit stukje hier? Deze Nieuwe Stap website is een unieke omgeving om al het bovenstaande in de praktijk te brengen. Je reinste zelf-hulp door het ondersteunen van anderen in perioden van tegen-windkracht 12 na de scheiding, bijvoorbeeld door actief deel te nemen aan de activiteiten en je ervaringen en mening te delen in de conversaties in de forums. Easy peasy en lekker hollands – goedkoper dan de therapeut!

John

By the way: ik voel me nu al een stuk beter omdat ik dit stukje voor jullie allemaal geschreven heb!