Hebben opa en oma recht op een omgangsregeling met de kleinkinderen?

Vroeger zei mij oma nog wel: “Scheiden is lijden”. Zij doelde toen niet op het echtscheiden.

Het simpel afscheid van elkaar moeten nemen, het elkaar een tijdje niet kunnen zien door bijvoorbeeld werk, daar ging het om.

In een (echt)scheiding zijn het niet alleen de partners en hun kinderen die lijden onder de scheiding, het uit elkaar vallen van een gezin.

De oma, de opa, maar ook ooms en tantes kunnen pijn lijden doordat zij hun kleinkinderen of neefje of nichtje niet meer (op geregelde basis) kunnen zien.

Bijzondere positie opa en oma t.o.v. hun kleinkinderen

Nu nemen de oma en opa, de grootouders dus, een enigszins bijzondere plek in als het gaat om de mogelijkheid om contact te kunnen blijven houden met hun kleinkind(eren).

Wat kun je als grootouder doen om weer contact te krijgen of contact te houden met je kleinkind? Kun je dat überhaupt wel.

In veel gevallen zal de grootouder contact kunnen blijven houden doordat het eigen kind een deel van de tijd voor het kleinkind zorgt. Er is een contact- of omgangsregeling. In de tijd dat jouw kind met jouw kleinkind is, kun je als grootouder nog contact hebben.

Wat als je geen omgang met de kleinkinderen kan hebben via je kind

In sommige gevallen heb je als grootouder echter te maken met de ex-partner van je kind, bijvoorbeeld omdat jouw kind al overleden is of zelf geen contact heeft met je kleinkind.

Je hebt geen mogelijkheid om via je eigen kind contact met je kleinkind te hebben, telefonisch niet maar ook niet door een dag met ze door te brengen, simpelweg naar de speel- of dierentuin te gaan of te genieten van die eerdere, heerlijke logeerpartijen. Zo’n logeerweek waar je als kind van geniet, omdat je dingen met je opa en/of oma doet die je alleen met hen doet, je wordt verwend en je bent geliefd.

Aandacht voor omgang met opa en oma in het ouderschapsplan

Laat ik voorop stellen dat het het beste is als je als grootouder het kunnen blijven zien van je kleinkind bespreken kunt met jouw kind of diens ex-partner. Niets is zo fijn voor het kleinkind als zijn eigen ouders afspraken maken zodat het zijn opa en oma kan blijven zien. Als ouders bij een scheiding een ouderschapsplan opstellen wordt daar in veel gevallen al aandacht aanbesteed. 

Maar als dat nu niet lukt? Wat kun je dan als grootouder doen?

Family life, nauwe persoonlijke betrekking tussen opa en oma en kleinkinderen

De wet schrijft dat een ieder die “family life” heeft (gehad) met een kind, die dus een nauwe persoonlijke betrekking heeft tot het kind, recht heeft op omgang.

Wanneer heb je nu – als grootouder – zo een nauwe persoonlijke betrekking?

Als je kijkt naar de rechterlijke uitspraken uit – pakweg – de laatste 20 jaren moet je als grootouder eigenlijk meer contact met je kleinkind hebben gehad dan de gebruikelijke contacten, zoals een verjaardag vieren, een dagje langs in het weekeinde of een logeerpartij.

Dit ondanks het feit dat al in 2013 de vraag is opgeworpen of de eis van een nauwe persoonlijke betrekking wel de toets van artikel 8 EVRM, waarin het recht op gezinsleven staat, kan doorstaan. In een uitspraak van het Europese Hof voor de Rechten van de Mens is namelijk al benoemd dat het recht op gezinsleven in ieder geval de relaties tussen grootouders en kinderen beslaat.

Normale relatie tussen opa en oma en kleinkinderen is niet genoeg, maar…

Het is alleen nog steeds uitzondering dat grootouders die een “normale” relatie met hun kleinkind hebben gehad, recht op omgang hebben volgens de rechter. Je moet echt de zorg voor een kleinkind op je hebben genomen voor enige tijd, in je eigen huis of in het gezin van het kleinkind of meer betrokkenheid bij een ziek kind bijvoorbeeld.

Er zijn lichtpuntjes!

Maar er zijn lichtpuntjes voor opa’s en oma’s en de kleinkinderen. De rechtbank in Den Haag heeft in 2016 al overwogen dat voor een nauwe persoonlijke betrekking tussen grootouder en kleinkind niet meer nodig is dan een geregeld en wederzijds plezierig contact. Dat contact werd omschreven met bezoekjes, uitstapjes, oppassen en logeren.

Een beslissing als deze biedt perspectieven voor grootouders. Eerder was er ook een beweging in de politiek te zien (bijvoorbeeld het regeerakkoord ‘Vertrouwen in de toekomst” van kabinet Rutte III) waar oog was voor het bevorderen van het contact tussen kind en grootouder, naast het bevorderen van het contact tussen kind en ouder.

Opa en oma kunnen dus meer dan zij over het algemeen denken. 

Gebruikelijke relatie kan voldoende zijn voor recht op omgang met kleinkinderen

Uitgangspunt is recht op omgang als er een nauwe persoonlijke betrekking is. Je kunt aan de hand van politiek en wat uitspraken, inclusief die van het Europese Hof, en feiten over de vorm en mate van contact bepleiten dat je als grootouder zo een nauwe persoonlijke betrekking hebt. Je zult wel feiten moeten noemen over de vorm en de mate van het contact met je kleinkind, maar je kunt bepleiten dat een gebruikelijke relatie al voldoende is, dat een intensieve zorgrelatie niet nodig is.

Ben jij geen grootouder, maar heb je wel een nauwe persoonlijke betrekking met het betreffende kind, dan heb jij mogelijk recht op omgang. Bij anderen dan grootouders gaat het echter – over het algemeen – wel om een intensieve(re) zorgrelatie. Er moet dus meer zijn dan een gebruikelijk contact tussen familie of vrienden.

Uiterste middel

Ik hoop echt dat grootouders (of anderen) niet tot een middel van procederen hoeven te komen, maar als overleg met de ouders van je kleinkind, mogelijk mediation niet lukt, kun je toch denken aan het starten van een procedure. Vraag dan eens advies aan een gespecialiseerd familierechtadvocaat. Er kan meer mogelijk zijn dan je denkt. Mogelijk voor jou én het betreffende kind. 

Augusta van Haga

ScheerSanders Advocaten

.