Birdnesting: de sleutel tot succesvol co-ouderschap? 

Birdnesting: de sleutel tot succesvol co-ouderschap? 

Als kind van gescheiden ouders is het vaak een uitdaging om te schakelen tussen twee huizen. Birdnesting lijkt dan ook de perfecte oplossing, waarbij ouders in plaats van het kind heen en weer verhuizen. Maar is deze oplossing ook haalbaar in de praktijk?  

Van het ene naar het andere huis geslingerd worden na de scheiding van je ouders. Welk kind van gescheiden ouders herkent deze vermoeiende situatie niet? Sinds mijn vijfde sleepte ik iedere week mijn hele hebben en houden mee naar mijn vader of moeder. Het was vermoeiend en soms zelfs een beetje vernederend. Waarom moest ik steeds van huis veranderen terwijl ik niet degene was die wilde dat mijn ouders uit elkaar gingen?  

Pas in mijn studententijd hoorde ik voor het eerst over birdnesting: de regeling waarbij kinderen op één vaste plek blijven wonen, terwijl de ouders afwisselend bij hen intrekken. Het zou zorgen voor een veilige plek voor het kind, waar de ouders in- en uitvliegen als vogels bij hun nest om voor hun jongen te zorgen. Zou birdnesting het antwoord zijn op de lastige situatie waarin ik destijds als kind zat? 

Verhitte woningmarkt  

Sinds de wettelijke vastlegging van gezamenlijk gezag na scheiding in 1998 is de populariteit van co-ouderschap enorm gestegen, waarbij ruim een kwart van de gescheiden ouders volgens het CBS kiest voor een gelijke verdeling van de zorg voor hun kinderen. Birdnesting is een variant van co-ouderschap die volgens scheidingsmediators en -coaches steeds vaker lijkt voor te komen in een oververhitte woningmarkt, waar het vinden van een betaalbare woning een uitdaging kan zijn. Birdnesting is dan een aantrekkelijke optie vanwege het vermijden van het zoeken naar twee aparte woningen. De regeling is voor velen dan ook een praktische oplossing. “Tijdens de verhitte woningmarkt kozen ouders er vaak bewust voor om tijdelijk bij vrienden of bij hun ouders te wonen, omdat het vinden van een betaalbare woning een uitdaging was”, vertelt scheidingscoach Yvonne Verhoeven. “Vaak zie dat je één van de ouders tijdelijk de woning verlaat totdat de woning is verkocht. Maar als je daar als ouders niet uitkomt of als je de financiële middelen niet hebt voor een tweede woning, dan kunnen ouders voor birdnesting kiezen”, vult advocaat familierecht Renée Lamphen aan.

Blijvende optie? 

Met de woningmarkt die weer aantrekt, rijst bij mij de vraag of birdnesting een blijvende, maar vooral haalbare optie is voor gescheiden ouders. Verschillende scheidingscoaches vertellen mij namelijk dat de regeling veel voordelen met zich meebrengt voor de kinderen: “Vaak kiezen ouders voor birdnesting in het ouderlijk huis. Dat er daardoor niet veel verandert voor de kinderen, is een groot voordeel”, aldus Yvonne Verhoeven. “Birdnesting kan voor kinderen een gevoel van stabiliteit en veiligheid bieden, omdat ze in dezelfde omgeving blijven. Dagelijkse routines worden dan vaak behouden, wat veel stress voorkomt.” Janneke Bakker is eveneens scheidingscoach en ziet ook voordelen in birdnesting: “Zo kunnen niet alleen kinderen langzaam wennen aan het feit dat de ouders uit elkaar zijn, maar ook de ouders zelf. Zo kunnen de ouders samen betrokken blijven bij de opvoeding van hun kinderen. Het kan bijdragen aan betere communicatie, samenwerking en conflictbeheersing. Birdnesting is iets wat in mijn ogen vaker moet voorkomen.” Met gespitste oren luister ik naar de voordelen die worden opgenoemd. Het idee dat kinderen niet meer hoeven te sjouwen van het ene huis naar het andere, klinkt als een ware verademing. Ik kan niets anders dan instemmend meeknikken en me volledig aansluiten bij Janneke haar woorden. Is birdnesting inderdaad de regeling van de toekomst? 

In de praktijk 

Jet Verloove en haar ex-partner gingen in 2015 uit elkaar en kozen voor birdnesting om hun kinderen te ontlasten van de scheiding. Ik ben benieuwd naar hun verhaal en luister aandachtig als Jet uitlegt dat ze destijds door de overspannen huizenmarkt moeilijk een financiering kregen voor een eigen huis. Ze vertelt met een glimlach dat ze daarom besloten een extra huis te kopen waar ze iedere week afwisselden. “Vanuit een gezamenlijke rekening werden de vaste lasten van beide huizen en basisboodschappen betaald”, vertelt Verloove. Het proces verliep volgens haar goed, hoewel het heen en weer sjouwen van spullen en het huis spic en span achterlaten lastig kon zijn: “De afspraak was: je laat het zo netjes mogelijk achter, zodat de ander in een schoon huis terechtkomt. Daar hebben we ons heel strikt aan gehouden. Daarnaast ging ik iedere week met een tas heen en weer, hoe vervelend dat ook werd. Ik leefde uit tassen.” Ik voel een golf van herkenning door me heen gaan –ook ik weet maar al te goed hoe het is om uit tassen de te leven. Het voelde alsof mijn koffer aan mij vastgeplakt zat en altijd achter mij aan rolde. Het gescheiden koppel maakte ook afspraken over het hebben van nieuwe partners. Zo was het niet toegestaan om een nieuwe partner in het huis waar de kinderen woonden te laten overnachten. 

Vertrouwensrelatie

Terwijl Jet vertelt, zie ik passie in haar ogen. Haar verhaal is een er een van durf en toewijding. Het ex-stel deed maar liefst zes jaar aan birdnesting. Ik voel een steek van jaloezie, waarom hebben mijn ouders dit nooit overwogen? Het idee van één thuisbasis raakt een gevoelige snaar bij me. Ik kan niet anders dan bewondering hebben voor Jet.  “De kinderen hebben naar ons uitgesproken dat ze trots zijn op hoe wij het hebben gedaan”, vertelt ze mij aan het eind, wanneer we het gehad hebben over mijn situatie. Opvallend is dat Jet en haar ex-partner geen enkele afspraak op papier hadden gezet. Volgens haar gaat het namelijk veel verder dan dat: “Je kunt dit alleen doen als je er daadwerkelijk voor gaat en het echt wilt. Het vergt wat, want je moet een vertrouwensrelatie hebben. Je moet op goede voet zijn en over je grenzen heen kunnen kijken.” Door haar laatste zin word ik meteen met de pas op de plaats gezet. Ik vraag me af of mijn ouders in staat waren geweest om op deze manier te werken. Ik beeld me in hoe het eruit had gezien als mijn ouders om de beurt bij mij thuis zouden zijn gekomen. Zou het hebben geholpen om meer stabiliteit te creëren voor mij? Of zou het de situatie alleen maar hebben verergerd?  

Niet elk weekend heen en weer 

Ik zit achter mijn laptop en heb een videogesprek met Linda Jacobs (26). Ze kreeg met birdnesting te maken op haar elfde. “Ik vond het heel fijn dat wij niet hoefden te verhuizen. Het was een voordeel voor ons dat we niet elk weekend hoefde te reizen”, vertelt ze. “Dat zou dan als een verplichting gaan voelen, waardoor ik mijn moeder minder zou zien.” De regeling was in het begin een natuurlijke oplossing, maar op den duur kwamen er wel spanningen tussen de ouders van Linda: “Mijn vader wilde van de regeling af, hij kreeg het gevoel dat hij steeds uit zijn huis werd gestuurd. Maar omdat mijn moeder haar werk nog had, was het lastig om ineens de stekker eruit te trekken.” Ook Tosca Willems (22) groeide op met birdnesting. Ondanks dat ze het fijn vond dat ze niet heen en weer moest, waren er volgens haar ook nadelen aan de regeling. “Op een gegeven moment vond mijn moeder het idee ook niet fijn dat mijn vader nog in haar bed sliep. Ze begon de lakens te verschonen, wat mijn vader als afstandelijk ervaarde.” Volgens Tosca kwam haar moeder er toen achter dat haar vader altijd hoop had gehouden dat het goed ging komen. Na twee jaar kwam er toen een einde aan birdnesting. 

Meer nadelen van birdnesting

Ook de inmiddels 24-jarige Jazz ervoer als kind nadelen van birdnesting. Vanwege de verhitte huizenmarkt werd haar ouderlijk huis nog ruim anderhalf jaar aangehouden. “Het was een hel voor mijn ouders. Op de ‘wisseldag’ werd het huis binnenstebuiten gekeerd en gepoetst. Dat was heel stressvol. En er waren mierenneukerige dingetjes waar ze over vielen, als ze bijvoorbeeld iets vonden in de koelkast wat over de datum was.” Ondanks dat Jazz niet heen en weer moest, lag er een hoge druk op haar. “Ik werd een doorgeefluik wanneer de een het niet eens was met de ander. Die spanning bleef in het huis hangen. Ook maakte ik me druk over de ouder die er niet was. Ze hadden geen langdurig verblijf waar ze heen konden, ik vond dat heel lullig.” Haar woorden klinken helder en overtuigend. Ze vindt dat écht loskomen van elkaar bij een scheiding hoort. Haar woorden raken mij en laten me nadenken. Is dat echt nodig? Moeten we afscheid nemen om verder te kunnen gaan? “Dat heeft iets moois, vind ik”, vertelt Jazz. “Voor een kind is het ook een stukje loslaten. Als je een scheiding wil laten slagen, is het belangrijk dat je je kind op nummer één zet en dat je als ouders je eigen shit gaat fixen.” 

Ieder een eigen nest 

Er zijn meer haken en ogen bij deze co-ouderschapsvorm, blijkt nadat ik contact leg met verschillende advocaten die gespecialiseerd zijn in het familierecht. Zo zijn het beheer van de kosten van het huis en de juridische afwikkeling de grootste obstakels, zaken waar ik nooit aan had gedacht. Volgens advocaat Ingrid Maste is het financieren van een woning naast de echtelijke woning een flinke investering, omdat de echtelijke woning slechts twee jaar aftrekbaar is van de belasting. “Daarnaast moeten de ouders alles vastleggen, inclusief wie wanneer in de woning is en hoe laat deze verlaten wordt. Dit vereist goed overleg en de bereidheid van ouders om in elkaar te investeren.” Advocaat Richard Vonk vindt birdnesting echter een vreselijk slecht idee: “Als je het mij vraagt, is birdnesting garantie tot ellende, tenzij het duidelijk is dat de regeling voor een korte periode wordt aangehouden. Het lijkt zo nobel, omdat de kinderen niet hoeven te verhuizen. Maar birdnesting kan spanningen meebrengen die afstralen op de kinderen.” Advocaat Renée Lamphen gaat verder in over deze spanningen: “Birdnesting heeft ook financiële gevolgen.

Zo is het niet altijd duidelijk hoe je om moet gaan met de fiscale voordelen, omdat allebei de ouders vaak ingeschreven blijven op hetzelfde adres. Daarnaast heb je financieel gezien nog steeds één huishouden. Doordat de financiële zaken zich dus mengen met een vaak emotionele scheiding, kan birdnesting erg uitputtend zijn.” Hanke van Drenth, een mediator-advocaat gespecialiseerd in familierecht en tevens parenting coördinator, beaamt dit en voegt eraan toe dat birdnesting alleen mogelijk is voor ouders die bereid zijn hun eigen belangen opzij te zetten en de focus vooral leggen op het welzijn van hun kinderen: “Mensen die nog niet zover zijn of bijvoorbeeld al met een nieuwe partner bezig zijn, lopen het risico dat alles uit de hand loopt.”  

Jurist personen- en familierecht Michelle van Heereveld wijst mij erop dat ouders die voor birdnesting kiezen, zich vooral goed moeten verdiepen in de regeling. “Het is mogelijk, maar het is niet niks. Naast de emotionele gevolgen, moeten ouders ook de juridische en fiscale gevolgen in acht nemen.”

Zo moet je je als ouder verdiepen in fiscale gevolgen als fiscaal partnerschap, de hypotheekrenteaftrek en toeslagen. “En dat is lastig. Je bent als net gescheiden ouder op zoek naar zelfstandigheid, maar blijft voor bepaalde financiële en fiscale onderdelen nog aan elkaar gekoppeld. Je deelt de woonlasten van het huis, doet samen aangifte, rekent aftrekposten toe, deelt de teruggave van belasting toe. Dit alles heeft weer invloed op bijvoorbeeld toeslagen en alimentatie. Je zult veel afspraken moeten maken. Er is zo’n groot risico op alsnog discussie, is dat het beste voor de kinderen?”

Enkel een tijdelijke oplossing 

Het is me duidelijk: er is consensus onder de advocaten en juristen dat birdnesting enkel een tijdelijke oplossing kan zijn, op voorwaarde dat er duidelijke afspraken worden gemaakt. Langzaam besef ik me dat birdnesting niet per definitie de ideale oplossing is. Scheidingscoaches Yvonne Verhoeven en Janneke Bakker benadrukken mij er nog een keer op dat birdnesting alleen kan slagen als beide ouders zich er voor 100% voor inzetten en waterdichte afspraken maken. “Als je dit wil en je bent bereid om daarvoor te doen wat nodig is, denk ik dat birdnesting prima te doen is voor een periode”, aldus Yvonne. Janneke voegt toe: “Birdnesting kan alleen als je emotioneel achter de beslissing staat dat je gaat scheiden. Als er bij één heel veel emotie speelt, dan wordt het heel lastig. Het is knap als je het een langere tijd kunt volhouden, maar dan kun je je afvragen in hoeverre je openstaat voor een nieuwe relatie en of je echt wil scheiden.”  

De sleutel tot succesvol co-ouderschap 

Misschien hebben mijn ouders dan toch de juiste keuze gemaakt om destijds niet voor birdnesting te gaan. Hoewel het niet leuk was om te moeten schakelen tussen twee huizen, heeft het vergelijken van mijn situatie met birdnesting geleid tot een belangrijk inzicht: er bestaat geen perfecte regeling voor co-ouderschap. Het belangrijkste is dat ouders blijven communiceren en samenwerken in het belang van hun kinderen. Of het nu gaat om birdnesting of een andere regeling, als ouders zich blijven inzetten voor open communicatie en hun kinderen op de eerste plaats blijven zetten, kan elke regeling werken. Dat is de sleutel tot succesvol co-ouderschap.

De 20-jarige Gwyneth Oomens studeert dit jaar af aan de Fontys Hogeschool in Tilburg. Ze schrijft graag journalistieke verhalen over onderwerpen die haar persoonlijk raken en waar ze anderen mee kan helpen. Voor nieuwestap.nl schreef ze een verhaal over birdnesting, een co-ouderschapsregeling waarbij niet het kind, maar de ouders van huis wisselen.