Het beroepsgeheim van de psycholoog in de knel bij complexe scheidingen?

Beroepscode regelt geheimhoudingsplicht complexe scheiding

Op grond van onder meer artikel 70 van de Beroepscode NIP is de psycholoog tot geheimhouding verplicht ( zwijgplicht) .

Ook het NVO, de beroepsvereniging waar de (ortho) pedagogen en jeugdpsychologen lid van zijn, hanteert een beroepscode die deze geheimhouding beschrijft.

Daar ik als jeugd- en gezinspsycholoog lid ben van het NVO val ik onder hun beroepscode.

Geheimhoudingsplicht complexe scheiding

Als ik een client begeleid ( kind en/of volwassene) die zich in een complexe scheiding bevindt, hoor ik vaak zaken die mij nopen mijn geheimhoudingsplicht te doorbreken of mij juist daarop te beroepen.

Ook kan de client verzoeken om geheimhouding , of diens advocaat. Vaak vraagt een kind slechts deels rapportage uit te brengen aan een of aan beide ouders .

Angst bij de hulpverlener voor de ouder met cluster B

Onder hulpverleners heerst veelal de vrees om casussen als complexe scheidingen aan te nemen vanwege de kans aangeklaagd te worden door de ex partner met eventueel cluster B problematiek (narcisme , borderline, antisociale persoonlijkheid, psychopathie). Daarom is het handig extra te letten op wat de Beroepscode voorschrijft en daarin zorgvuldig te handelen en te documenteren.

Pradigmashift van hulpverlening

Corine de Ruiter is hoogleraar Forensische Psychologie aan de universiteit in Maastricht *.

Corine roept op tot een paradigmashift van hulpverlening:

• focust op het belang van forensische psychologische expertise
• vindt dat de hulpverlener vaardigheden moet hebben in uitvragen van geweld/mishandeling
• wil erkenning van betrokken hulpverleners dat bij een complexe scheiding altijd 1 of 2 ouders een cluster B problematiek hebben
• moedigt aan dat de hulpverlening haar vrees  overwint voor cluster B- personen
• stelt als voorwaarde  dat er een gedegen feitenonderzoek plaatsvindt waarbij rekening gehouden wordt met de ongelijkwaardigheid in de relatie van betrokken partijen ( ouders ).

Doorbreking van de zwijgplicht

Vanaf 1 januari 2025 is de beroepscode herzien met als doel dat  duidelijker omschreven is op welke gronden een beroepsgeheim kan of moet worden doorbroken.

Het leek mij handig om inzage te geven wat daarin zoal beschreven staat over doorbreking van de zwijgplicht. Dit mag een psycholoog doen als:

• de client hiervoor toestemming heeft verleend. ( Artikel 12)
• er een wettelijke plicht is tot informatieverstrekking: Bij een OTS verstrekt de psycholoog waar nodig informatie aan de voogd over de jeugdige en/of de ouders. Ook als de gemeente informatie nodig heeft bij het afgeven van een beschikking levert de psycholoog deze gegevens aan. (Artikel 13)
• een kind een bepaalde leeftijd heeft bereikt. Aan de wettelijke vertegenwoordigers wordt informatie gegeven als de client onder de 16 is. (Artikel 14)
• er sprake is van wettelijke meldrechten in geval van kindermishandeling of huiselijk geweld: als de Raad van Kinderbescherming of Veilig Thuis informatie aan de psycholoog vraagt, moet hij die geven. (Artikel 15) 

Verschoningsrecht en conflict van plichten

De hulpverlener mag zijn zwijgplicht doorbreken ( zie artikelen 12 tot en met 15) en kan dit ook doen als de veiligheid van de behandelaar zelf, de client of anderen in geding is. Eerst moet de hulpverlener hierover met een collega in overleg gaan. Én de onderbouwing van het toch wel of niet delen van informatie met derden moet in het dossier worden vastgelegd.

Conflict van plichten

In Artikel 21 van de Beroepscode staat dat een psycholoog het geven van therapie aan een client mag weigeren als de therapie de hulpverlener in conflict brengt met zijn Beroepscode. Dit noem je “Conflict van plichten”.

Verschoningsrecht

Het Verschoningsrecht houdt in dat de psycholoog niet verplicht is om als getuige vragen te beantwoorden of verklaringen af te leggen in een rechtszaak als dit in strijd is met zijn zwijgplicht. Hij mag dit recht naast zich neerleggen als er sprake is van direct gevaar voor client en anderen.

Bijvoorbeeld als een client met cluster B problematiek een gevaar oplevert voor anderen.

Complexe scheidingen 

Collega Corine de Ruiter adviseert de hulpverleners minder vrees te hebben bij de  begeleiding van complexe scheidingen. Daarnaast drukt ze hulpverleners op het hart voldoende (forensische)kennis te vergaren omtrent complexe scheidingen zoals

• kennis van ondervragingstechnieken en 
• kennis van vormen van Intiem Terreur ( Coercive Control) .

Enige voorzichtigheid is m.i. toch geboden. In mijn psychologiepraktijk RETjezelf heb ik regelmatig te maken  met de vijandige, argwanende houding van de ouder met cluster B-kenmerken. Soms worden naar mij als behandelaar door deze mensen dreigementen geuit of word ik aangeklaagd.

Het is handig dan, als hulpverlener maar ook als client, de Beroepscode van het NVO en het NIP te bestuderen. 

Zie hun websites

www.nvo.nl

www.nip.nl

Kennis opdoen van deze Beroepscodes heeft als voordeel dat u

• beter als ouder snapt waarom de psycholoog op dit gebied bepaalde keuzes maakt.
• de psycholoog kan wijzen op diens plichten. Vaak merk ik dat mijn cliënten het oneens zijn wat beschreven staat in de verslaglegging van instanties. In de Beroepscode van het NVO staat duidelijk omschreven wat uw rechten daarin zijn.
• de psycholoog kunt helpen in het meedenken hoe u zichzelf en uw kind(eren) kunt beschermen tegen de ouder met gewelddadig gedrag.

Hilde Brettschneider

Psycholoog

Psychologiepraktijk RET jezelf

www.retjezelf.nl 

* Corine de Ruiter geeft de opleiding in de MASIC methode ( waarover in een andere blog meer) aan collegae psychologen/gedragswetenschappers, werkenden bij Veilig Thuis, de Raad van de Kinderbescherming en gemeenteconsulenten. Helaas heeft nog geen rechter belangstelling getoond terwijl in het buitenland deze methode ( een vorm ervan) standaard bij complexe scheidingen wordt ingezet en voorgeschreven door rechters.