Mijn telefoon, die in de keuken ligt, gaat midden in de nacht af. Even moet ik nadenken waar ik ben: o ja, in het huis van mijn vriend. De volgende gedachte is meteen: waar zijn mijn kinderen? Zoonlief van 21 slaapt in mijn huis met zijn vriendin. Dochterlief van 18 jaar is bij haar vader. Ik loop de keuken in.
Het is mijn zus. Ze is net door het ziekenhuis gebeld dat het slecht gaat met onze vader van 85 jaar. Of we naar Purmerend willen komen. Hij lag al 2 weken in het ziekenhuis en was net de laatste dagen weer aan de beterende hand.
Mijn vriend staat nog half slapend naast me en vraagt wat heb je nodig? Ik ben even verrast door zijn vraag en dan komt uit de grond van mijn hart: ‘wil je alsjeblieft mee gaan?’
Een uur later staan we met mijn moeder, broer, zus en onze aanhang aan mijn vaders bed. Hij is er al stil tussen uit gepiept en is zacht overleden. Het is zeer intiem om zo met elkaar afscheid van hem te nemen. Het is toch plotseling gegaan en het is allemaal nog wat onwerkelijk.
Dan volgen er bijzondere uren waar gehuild en gelachen wordt en we aan de eettafel bij mijn ouders thuis herinneringen ophalen. Al om 9.00 uur komt op die zondagmorgen iemand van de uitvaartorganisatie. Opeens moeten we beslissingen nemen over waar de crematie plaatsvindt, welke kist en wie er wel of niet op de rouwkaart komt te staan. Mijn moeder laat ons het voortouw nemen, maar zij beslist wat het uiteindelijk wordt. De dynamiek van afstand en nabijheid was daar aan die eettafel precies goed. Mijn jongste broer woont in het buitenland en was er jammer genoeg niet bij.
De rouwkaart
De kinderen komen met hun voornaam op de rouwkaart te staan en daarnaast hun partner. De kleinkinderen daar weer onder. Het is gek om in deze context mijn vriend naast mij op de rouwkaart te zien staan. Ik heb met mijn ex zo veel historie met mijn familie, we waren meer dan 20 jaar samen.
De kleinkinderen worden gebeld. Ik vertel mijn zoon dat opa is overleden. Mijn dochter hoort het van haar vader. Ze zijn erg verdrietig.
Als de rouwkaart er de volgende dag is, is het ook voor mijn kinderen even wennen dat ze onder mij en mijn vriend vermeld staan.
Mijn dochter is boos: ‘ik ben niet van ‘hem’ (lees mijn vriend), maar van papa!’ Ook mijn ex vind het vreemd dat mijn vriend boven zijn kinderen staat. Ik snap het wel, mensen die ons niet zo goed kennen, kunnen dat anders interpreteren.
Hoe doen andere gescheiden gezinnen dat bij een overlijden in de familie? Wellicht hadden we mijn ex ook bij zijn naam erop moeten zetten en daaronder ‘vader van’. Daarmee rechtdoend aan het feit dat hij de vader is van mijn vaders kleinkinderen. Wat zou mijn vader gewild hebben?
Voor mij is het vanzelfsprekend dat mijn ex wel een rouwkaart ontvangt en welkom is op de condoleance en de afscheidsbijeenkomst. Dan gaan we de bijeenkomst organiseren. Welke foto’s, welke muziek, wie vertelt wat? Mijn ex is een muziekliefhebber en hij komt via de App met allerlei suggesties voor de muziek. Ik waardeer dat zeer, hij heeft gevoel voor de juiste sfeer van de muziek. Met een goede vriendin maken we de uiteindelijke playlist en stem ik alles af met mijn moeder, broers en zus. Mijn vriend stelt voor dat de mannen, zoons en kleinzoons, onze vader de rouwkamer uitdragen over de oprit naar de wagen. Een prachtig ritueel om vervolgens nog één keer met mijn vader door de straat te rijden waar hij 47 jaar met mijn moeder gewoond heeft. Nog één keer genieten van het weidse uitzicht over de tulpenvelden, de molen en de kerktoren in de West Beemster. Ze wonen prachtig.
Samengestelde familie
Bij de crematie zit ik met mijn moeder, naast mijn zus en broers op de eerste rij met mijn vriend naast mij. Mijn kinderen zitten direct achter mij en mijn ex weer achter onze kinderen, naast zijn eigen ouders. Zo hebben we, als gescheiden gezin en ik met ‘nieuwe’ vriend, een eigen ‘samengesteld-familiehoekje’ gecreëerd. Dat was steunend voor mij, de kinderen, én ook voor mijn ex en mijn ex-schoonouders.
De laatste dagen heb ik er met meer mensen over gesproken hoe met overlijden in de familie om te gaan als je gescheiden bent.
Hoe bij het overlijden van grootouders die familieband tussen ouders en kinderen ondanks de scheiding toch recht te doen, zonder de werkelijkheid van hoe het nu is geweld aan te doen? Want we zijn geen stel meer én het klopt systemisch dat mijn huidige vriend naast mij op de kaart stond en naast mij in de dienst zat.
Ik stel me voor dat het ook straks een vraagstuk is als ik later overlijd en de kinderen wel of niet hun vader op mijn rouwkaart willen plaatsen? Ik ben benieuwd hoe zij dat aanpakken.
Heb jij als gescheiden ouder ook met overlijden in je familie te maken gehad?
Hoor graag wat jouw ervaringen zijn.
Cécile Schlangen
Annemarie van Mackelenbergh - 23 mei 2016
Uiteindelijk is het 'netjes' opgelost, maar het had helemaal anders kunnen lopen, waardoor het afscheid ondergesneeuwd was geweest door de emoties die ouderverstoting veroorzaken. Jouw dochter heeft een heel groot punt en het zou zo fijn zijn als ouders daar mee bij stil gaan staan. Zeker bij officiële momenten als een rouwkaart, waarbij de indruk wordt gewekt dat de kinderen van jou en jouw vriend zijn, waarbij de eigenlijke vader wordt ontkend. Het gaat erom wat jouw kinderen daarbij kunnen ervaren en ik nodig iedereen uit zich te orienteren bij de openbare facebook pagina (h)erken ouderverstoting https://www.facebook.com/groups/507826229380204. Het al dan niet bewust buitensluiten van de uitwonende ouder is kindermishandeling! Zo zie je maar hoe snel iemand zich daar schuldig aan maakt. Neem van mij aan dat 'deze blauwe plekken' dieper raken dan uitwendige.
Nieuwe Stap - 23 mei 2016
Beste Annemarie, Dank voor je reactie, het is goed van je dat je de aandacht vestigt op ouderverstoting. Ik wil echter wel de kanttekening plaatsen dat in bovenstaande blog totaal geen sprake is van ouderverstoting. Als je goed gelezen hebt, lees je verderop in de blog dat de vader van de kinderen meedenkt over de muziek bij de uitvaart, dat hij in de dienst net achter de kinderen zit en dat men veel contact heeft met elkaar. Alles gaat dus in "goede gezamenlijkheid"...
Cécile Schlangen - 24 mei 2016
Beste Annemarie, Ik beschrijf in mijn blog hoe ingewikkeld het is als iemand in de familie overlijdt als je gescheiden bent. En daar waar we dachten het goed in overleg te doen, kwamen we gaandeweg erachter wat er allemaal speelt aan onderliggende emoties, zowel bij onze kinderen, bij mijn ex en bij mij. Maar ook bij mijn moeder, dus de oma van onze kinderen. Het is op eieren lopen om recht te doen aan ieders gevoelens en dat hebben we zo goed mogelijk met elkaar gedaan. Mijn ex is geen 'uitwonende ouder', we voeden de kinderen in co-ouderschap met veel overleg over en weer op, dus de kinderen wonen de ene week bij hun vader en de andere week bij hun moeder. Ik maak uit je reactie op dat jij wel ervaring hebt met dat er geen open communicatie is met de ex. Hoe pijnlijk. Mocht je daar het gesprek over willen aangaan, dan ben je van harte welkom bij mij op Het Familiehuis.
Wilma Dijk - 27 mei 2016
Mooie blog. Mijn complimenten Cécile! Je vraagt om een ervaringsverhaal en die krijg je. Een héle lange. Mijn vader is in 2012 onverwacht overleden. Het lukte iedereen om nog bij hem te zijn voordat hij stierf. Met hem praten lukte helaas niet meer. Iedereen was er, de kinderen, de stiefkinderen en alle klein(stief-)kinderen. Natuurlijk zat mijn stiefmoeder strak naast hem. Zijn steun en toeverlaat gedurende al weer 30 jaar. Samen heel gelukkig. Liefdevol. De vrouw die er voor gezorgd heeft dat mijn moeder weer toeschietelijker werd. Het begin van de verzoening en opnieuw verbinden. Dat was 6 jaar na de scheiding. Wij zijn, als kinderen, haar daar nog altijd dankbaar voor. Ze stond op en liep naar mij en mijn zussen. "Moeten jullie niet even jullie moeder waarschuwen? ". Ze overviel ons met deze vraag die wij niet eens zelf hadden bedacht. Toen kwam als vanzelf onze vraag: "Vind je het goed dat ze hierheen komt? Mag ze erbij zijn?" Ja, dat mocht. Onze moeder is gekomen en heeft hem liefdevol begroet en is aan zijn andere zijde gaan zitten. Daar lag hij met zijn 2 vrouwen. Met onze moeder was hij bijna 25 jaar getrouwd. Een mooier kado had mijn stiefmoeder ons niet kunnen geven. Ook nu weer lopen de tranen over mijn wangen. Zo ontroerend. Zo veel erkenning die werd gegeven. De rouwkaart? Daar stond iedereen op behalve mijn moeder. En dat was goed. Gek genoeg hoorde ze dáár niet bij. Systemisch klopte het zo. Mijn vriend stond ook niet op de kaart en mijn ex-man ook niet. Beiden hoorden daar niet. Wel heeft mijn ex-man een uitnodiging voor de uitvaart gekregen. Hij was er met zijn vriendin. Zo ook mijn vriend. Hij kwam voor mij. Het was zijn eerste kennismaking met mijn vader en mijn familie en zat op de achterste rij. Hij kende zijn plek. Nu, bijna 4 jaar later, had hij wél op het kaartje gemogen en op de voorste rij. Net zoals ik, een paar maand geleden, op het kaartje van zijn vader stond. Naast mijn vriend met daaronder zijn kinderen. Ik vond het een hele mooie plek. Eervol. Ik heb mij nergens mee bemoeid want daar had ik gevoelsmatig nog geen recht op. Ongevraagd kreeg ik die mooie plek. Welke plek krijgen mensen? Ik heb gemerkt dat mensen die een plek opeisen of afdwingen in het systeem, uiteindelijk geweerd en verstoten worden. Mensen die respectvol, terughoudend, bescheiden en vriendelijk zijn, worden toegelaten en omarmd. Dat betekent niet dat ze onderdanig zijn. Hoe belangrijk is je houding in dergelijke precaire situaties? Dat vraagt bepaalde eigenschappen. Dat vraagt om veel wijsheid. Ik merk dat ik mijzelf zojuist weer nieuwe inzichten heb verschaft.
Nieuwe Stap - 30 mei 2016
Beste Wilma, bedankt dat je jouw ervaringen met ons deelt. Je hebt het ook prachtig verwoord. Om je inzichten aan zoveel mogelijk mensen mee te geven, zullen we je reactie op facebook delen.
Antoinette - 30 mei 2016
Wilma, wat prachtig zoals het bij jou is gegaan. En het is niet alleen een cadeau dat ze jullie heeft gegeven, maar ook aan jullie vader, want hij had de twee liefdes van zijn leven naast zich toen hij overging. Heel mooi als iemand vooral aan de belangen van anderen kan denken op deze manier...
Dominique - 24 sep 2021
Mooi. Dank