Ouders in scheiding, let op! Kind van gescheiden ouders Iris geeft belangrijke tips

Vervolg op Wat je van een scheiding kan leren.

Er is geen probleem

Sommige ouders lijken het lastig te vinden om problemen te onderkennen en steken om welke reden dan ook hun kop in het zand. Voor deze ouders is ogenschijnlijk (ogenschijnlijk!) alles ‘normaal’. Ook als dat overduidelijk voor de mensen rondom hen niet het geval is en er ruzies en spanningen zijn.

Je leeft gewoon verder met minimale tekst en uitleg. De impact van de scheiding wordt impliciet of expliciet gebagatelliseerd. Ouders praten weinig of oppervlakkig over gevoel, of relativeren negatieve gevoelens: ‘het went wel’, of ‘verandering hoort erbij’, of ‘dat weten de kinderen wel, dat komt wel goed’.

Deze ouders lijken toeschouwers in plaats van actieve deelnemers in de scheiding. Ze staan in hun eentje in de coulissen, kijken af en toe wel naar het toneel, maar signaleren niet echt – of veel te laat – wat er speelt en grijpen daarom ook niet in als het misgaat. Soms spelen deze ouders juist in hun eentje op de bühne, om af en toe het publiek toe te roepen ‘dit vinden jullie vast wel oké hè!’.

Learning on the job

Op school leren kinderen (voor zover ik weet) nauwelijks iets over scheiden of verschillende gezinsvormen. Een traditioneel gezin is de norm. De kinderen leren thuis van hun scheidende papa en mama niet actief iets extra’s over alternatieve gezinsvorm(en).

Of nou ja… ‘learning on the job’ zouden we het kunnen noemen: ze gaan de scheiding toch meemaken, dus gaandeweg vinden deze kinderen wel zelfstandig hun eigen (on)gezonde weg in de scheiding. Vragen die bij hen spelen worden over de komende jaren wel duidelijk als zij ervaren wat papa en mama aan het doen zijn.

We zien wel waar het schip strandt

Misschien doen papa en mama ook maar gewoon wat omdat ze het ook niet zo goed weten wat er op ze af komt en hoe ze met elkaar en de scheiding om moeten gaan. Laat staan dat ze weten hoe ze de kinderen kunnen begeleiden in de scheiding of in de omgang met een nieuwe liefde.

Deze ouders ‘zien wel waar het schip strandt’, dat weten ze van tevoren immers toch niet waar het schip in hun specifieke context gaat stranden? Je krijgt geen handboek per post als je gaat scheiden. En als het schip gestrand is gaan ze de kinderen wel helpen. Toch?

Het duurt alleen wel erg lang voordat papa en mama signaleren dat het schip dat de kinderen vervoert al lang en breed gestrand is. Uiteindelijk tasten deze kinderen in het duister, wachten maar gewoon af en laten zich noodgedwongen verrassen door de veranderingen die in het verschiet liggen.

Kinderen staan alleen in hun worsteling als zij die hebben, zolang de kinderen niet moord en brand schreeuwen signaleren hun ouders het gewoonweg niet. Of ze weten niet wat ze ermee moeten… dat kan ook.

Wat leer je mij als kind?

Mijn omgeving beter kunnen lezen dan mijzelf

Aan het einde van de rit heb ik als kind misschien wel geleerd dat ik mijn omgeving beter moet kunnen lezen dan mijzelf. Hoe onrustiger mijn opvoeding in mijn beleving was, hoe sterker dit waarschijnlijk voor mij zal gelden.

Door mijn omgeving te gaan lezen kan ik me voorbereiden op wat komen gaat. Veranderingen komen in de regel onverwacht en het verloop ervan is een ontdekkingstocht vol verrassingen, dus ik moet wel voorbereid zijn.

Ik sta er alleen voor

Op zich is dit een handige oefening voor mij, maar het nadeel is dat de balans zoek kan raken en ik uit het oog verlies wat ik zelf voel.

Ik leer het ook niet samen met papa en mama, want hoe sterk ik ook voel dat iets voor mij niet oké is: papa en mama signaleren dat niet. Dat maakt dat ik mij alleen voel, ook al zijn papa en mama er wel en praten we wel gewoon over andere dingen met elkaar.

In mijn gevoelsleven sta ik alleen, net zoals de problemen die ik ervaar in de scheiding: ik moet ze alleen het hoofd bieden.

Mijn gevoel is niks waard

Maar misschien ligt het ook wel aan mij. Misschien voel ik wel teveel. Misschien zeg ik het wel te weinig tegen papa en mama, ik durf het ook niet altijd te uiten. Dus eigenlijk kunnen papa en mama het ook niet weten. Als zij zich realiseerden hoezeer ik in de knel zat hadden ze vast wat gedaan.

Misschien waren mijn signalen wel te klein om te kunnen zien. Misschien had ik moeten gaan schreeuwen. Of nou ja, soms deed ik dat ook wel als ik langere tijd die nare gevoelens had, maar dat hielp papa en mama ook niet echt om mij te begrijpen had ik de indruk. Dus dan trok ik me maar weer terug en verzon ik manieren om mijn gevoel in twijfel te trekken zodat ik ze af kon schrijven en op die manier controle hield.

Als iemand anders mijn gevoel niet belangrijk vindt, waarom zou ik mijn gevoel zelf dan wel belangrijk vinden? Het levert niks op.

Tips voor ouders die zichzelf hierin (deels) herkennen

Leer de processen herkennen en bereid kinderen hierop voor

Mijn eerste tip zou zijn om te gaan lezen/praten met mensen over de processen die kunnen spelen bij een scheiding bij kinderen, zodat je ‘je oog’ ontwikkelt om die processen te kunnen zien.

Mijn tweede tip is: bereid kinderen (die oud genoeg zijn) ook voor op deze processen door hierover te praten met ze en met hen door te nemen wat de toekomst in petto heeft.

Besteed extra aandacht aan verwerking van de scheiding, loyaliteit, parentificatie, vertrouwen en gezonde relatie met beide ouders, en verschillende gezinsvormen en de rollen daarin. Voordat de scheiding de kans krijgt uit de hand te lopen kun je wanneer het nog rustig is bijvoorbeeld al gaan zitten.

Je kan dan met ze gaan doornemen hoe rouwen werkt, hoe dat voor de kinderen werkt, hoe zij dat bij zichzelf kunnen herkennen, wat ze kunnen doen als ze dat voelen, en dat er ook licht aan het einde van de tunnel is. Dat ieder zijn eigen proces heeft en dat dat oké is.

Je kunt ook uitleggen welke invloed het rouwen heeft op de omgang tussen papa en mama, en wat daarin gezonde grenzen zijn zodat kinderen zichzelf ook kunnen beschermen op momenten dat het ouders zelf niet lukt.

Vooraf bespreken is ook veiliger dan wanneer het al gebeurt: bij vooraf bespreken gaat het nog niet over hun eigen ouders.

Leg de gevoelspuzzel – vraag door

Mijn derde tip is het gevoel van je kind te benaderen als een puzzel die je samen legt: gevoelens zijn geen op zichzelf staande fragmenten, maar ze hebben een diepere betekenis in een groter geheel. Om dat te kunnen zien is er meer nodig dan alleen vragen aan een kind hoe het gaat en dan genoegen te nemen met het eerste antwoord dat zij geven.

Als kind was ik vroeger niet open over mijn gevoel naar mijn ouders, niet omdat ik niet open wilde zijn, maar ik durfde domweg niet. En dat zat voor mij hierin: ik wilde mijn ouders geen verdriet doen of boos maken, ik schaamde mij voor mijn gevoelens en ik bagatelliseerde het belang van mijn gevoelens.

Vraag dus door, neem niet te snel voor waar aan wat ze in eerste instantie zeggen, en probeer (zonder oordeel) te begrijpen waarom je kind zegt wat hij/zij zegt.

Vertrouwen en verbinding

De vierde tip gaat over vertrouwen en verbinding en lijkt een beetje op die hierboven: als je met de kinderen praat, let dan op signaleren van wantrouwen of vertrouwen.

Vooral bij scheiding met veel conflicten loopt het vertrouwen een deuk op: dit kan invloed hebben op hun relatie met jou en op hoe goed zij met toekomstige veranderingen om kunnen gaan.

Een voorbeeld is een nieuwe partner: kinderen kunnen bang zijn dat dit betekent dat de ouder dan niet meer beschikbaar is voor hen of dat zij de ouder kwijtraken.

Hierin hoor ik een behoefte van kinderen aan verbinding op gevoelsniveau met jou als ouder. En verbinding is iets anders dan meer tijd samen spenderen: verbinding is de behoeften signaleren van je kind en hier actief iets mee te doen.

Iris (31) heeft als kind drie scheidingen meegemaakt en is nu de ‘vriendin van papa’. Zij heeft de opvatting dat een scheiding – waarbij het contact met beide ouders blijft bestaan – op de lange termijn niet automatisch leidt tot schade voor kinderen. De hardnekkige problemen zitten in hoe de betrokkenen omgaan met de scheiding. En dat is best wel ingewikkeld.

Belangrijk: haar blogs zijn een mengeling van eigen ervaringen en ervaringen met haar gedeeld door anderen en verwijzen niet één-op-één naar mensen uit haar eigen omgeving.

Lees ook de andere blogs van Iris.