Als kind van gescheiden ouders heb ik één wens uitzonderlijk hoog op mijn lijstje staan. Ik vind dat iedere ouder in scheiding, of eigenlijk iedere betrokken volwassene rondom ons, dit moet doen:
Bescherm de relatie die wij met onze beide ouders hebben
Het is denk ik één van de grootste punten van pijn rondom scheiding voor kinderen, dat de relatie met één of beide ouders door de scheiding beschadigt. Dat klinkt zo simpel, maar in het echt blijkt dat verre van simpel. In de komende blogs wil ik daarom het beschermen van die relatie centraal stellen, vanuit mijn eigen ‘kind van gescheiden ouders’-perspectief.
Ouders mogen niet scheiden, maar doen het wel
Voor deze eerste blog in de reeks begin ik met iets wat mensen vaak verrast dat ik dat vind, ik vermoed omdat het idee van een traditioneel gezin zo ingesleten is in onze maatschappij. Ik denk dat de eerste beschadiging van de relatie eigenlijk al ontstaat als we kinderen de boodschap meegeven dat papa’s en mama’s eigenlijk niet mogen scheiden, terwijl ze dat wel aan het doen zijn of hebben gedaan.
Dat brengt ons in een lastige positie als we zo vroeg in ons leven al zo dik verloren hebben, waar papa en/of mama ook nog schuld aan heeft. Je erbij neerleggen dat een scheiding slecht is voor kinderen, biedt naar mijn idee weinig meer nuttigs dan een stok om mee te slaan. Het heeft eerder een slachtofferende dan een activerende werking, terwijl er nog super veel te leren valt rondom scheiding (en emotionele groei).
Scheiden zonder vechten
Maar mijn referentiekader is de volgende: ik heb vechtscheidingen meegemaakt. Hoe ik een scheiding zonder vechten had verwerkt kan ik natuurlijk nooit met zekerheid zeggen, maar vanuit mijn perspectief lijkt het me een hartverwarmend stukje jeugdherinnering om op te groeien in een scheiding zonder vechten – onder de voorwaarde dat de relatie met beide ouders blijft bestaan en je stiefouders erbij krijgt die je welkom heetten in hun leven.
Met zo’n scheiding is er ook niks om je voor te schamen als ouder denk ik, eerder het tegenovergestelde. Van hoe ik het zie geef je een prachtig voorbeeld aan je kinderen mee hoe je lief kan hebben. En dat inzicht heb ik mede geleerd dankzij het open hart van mijn stiefmoeder (niks ten nadele van mijn stiefvader, maar die is ietsje minder sentimenteel).
Loslaten is liefhebben
En tot slot een speciale hulde aan diegene die niet wilde scheiden: iemand loslaten als partner terwijl je niets liever had gewild dan samenblijven is misschien wel de olympische vorm van liefhebben.
Iris (31) heeft als kind drie scheidingen meegemaakt en is nu de ‘vriendin van papa’. Zij heeft de opvatting dat een scheiding – waarbij het contact met beide ouders blijft bestaan – op de lange termijn niet automatisch leidt tot schade voor kinderen. De hardnekkige problemen zitten in hoe de betrokkenen omgaan met de scheiding. En dat is best wel ingewikkeld.
Belangrijk: haar blogs zijn een mengeling van eigen ervaringen en ervaringen met haar gedeeld door anderen en verwijzen niet één-op-één naar mensen uit haar eigen omgeving.
Pien - 17 okt 2019
Ik krijg kippenvel van je blog. Zo mooi verwoord
Ladylouise - 17 okt 2019
Je zegt een scheiding is niets om je voor te schamen en toch..,als moeder van drie meiden en een niet gekozen scheiding maar door omstandigheden gedwongen (immers een relatie dient te berusten op vertrouwen en respect) schaam ik me wel. Immers het is me niet gelukt een gelukkig gezin van papa en mama samen te bieden aan mijn dochters. En ja dan probeer je zo goed en zo kwaad om te blijven gaan met ex die je hart heeft gebroken (jaren je heeft voorgelogen, ontkend en bedrogen). Dan drink je samen koffie bij de overdracht omdat je aan je kinderen niet wilt laten merken hoe erg je walgt van hun vader. Wat hen ertussen plaatsen is niet wat je wilt. En toch knaagt dan bij mij je toneel speelt....
Iris - 18 okt 2019
Wat een moeilijke context, sterkte. Hoe ik dit zelf interpreteer is: voor jezelf zorgen door uit een huwelijk te stappen met die pijn en dan vanuit liefde voor je dochters (welke intentie geen toneelspel is) het op kunnen brengen een kop koffie te drinken, dat klinkt voor mij alsof je je schaamt voor je eigen kracht. Dat matcht niet in mijn hoofd.
Ladylouise - 18 okt 2019
Iris ik snap je dat zegt. En dank voor je reactie. De ingewikkelde context maakt ook ik worstel. En ik schaam me niet voor mijn kracht. Ik schaam me voor de mislukte relatie. Wat betreft mijn dochter maak me zorgen of dit nu wel de juiste manier is. Vroeg of laat komen ze op een leeftijd ze me de waarheid vragen en dan? Het voelt een beetje alsof ik dan het tapijt onder ze vandaan trek. Ik ga namelijk niet liegen als ze oud genoeg zijn het te begrijpen.
Iris - 18 okt 2019
Wat een lastige vraag, en ook dat je met die last bent opgezadeld door je ex om daarover na te denken... Ik weet het zelf niet zo goed wat hierin de juiste weg is. Wat ik wel zie is dat kinderen soms boos worden op hun ouders omdat zij de ouder fouten als ex-partner kwalijk nemen, waardoor de relatie met deze ouder (tijdelijk) erg verslechterd. Dan heb je een kind in de knel die op meerdere vlakken in diens leven last kan krijgen van die verstoorde relatie. Soms is dan therapie nodig hebben om die boosheid te kunnen verwerken en hun ouder weer als ouder te kunnen zien. En ja, dan had de betreffende ouder dat niet moeten doen en heeft hij/zij het op zichzelf afgeroepen...dat is op zich ook zo. Maar als het tegenzit heb je als bonus een emotioneel beschadigd kind, en dat is wel een stevige naheffing. Ignorance is bliss geldt soms, dan hoeven ze het ook geen plekje te geven. Dat is misschien iets om nog in te verdiepen of eens te overleggen met iemand hoe je dan erover kan praten met ze als ze ernaar vragen?
ladylouise - 18 okt 2019
Ja, voor nu niet de waarheid helemaal kennen heb ik gekozen vanwege hun leeftijd en het niet kunnen overzien wat het met hen doet en of ze het kunnen begrijpen. Mijn ex deed helemaal geen poging het te verklaren en de meiden vragen er nu niet meer naar. Maar mijn hele leven mijn ex ‘omhoog’ houden is iets wat ik mezelf niet kan aandoen. Ooit vind ik dat kinderen ook echt mogen weten waarom hun veilige gezin is opgebroken en mama verdrietig was (en mogelijk de omgang met ex niet erg soepel zal worden). En ja dillemma’s genoeg in zo’n scheiding. Een professioneel iemand eens tegen die tijd polsen is een goede tip. Dank.
nikkie - 18 okt 2019
Ladylouise je kunt jezelf afvragen wat voor meerwaarde "de waarheid" voor je kinderen heeft. Vraag jezelf af wat wil je ermee wil bereiken dat zij jouw waarheid weten? Waarom zouden ze het moeten begrijpen volgens jou? Maak voor jezelf niet te grote stappen ( niet denken in termen als in "mijn hele leven" ex omhoog houden bv). Neem kleine stapjes in dit proces, voor nu merk je dat de kinderen niet naar "de waarheid" vragen, zij leven bij de dag en het kan best zo zijn dat zij helemaal niet meer met " de waarheid" bezig zullen zijn. Bedenk dat JIJ bij "veilig gezin" de definitie vader/moeder/kinderen neerzet maar je kunt als gescheiden ouder nog steeds dat veilige gezin zijn alleen nu zonder die andere ouder erbij. De kinderen mogen best weten dat jij verdrietig bent door de scheiding maar ze hoeven niet al jouw gevoelens over het hoe en waarom te weten dat zijn nl partner gevoelens, jij en je ex als partner dus. De kinderen hebben een ouder kind relatie. Probeer dat goed van elkaar te scheiden, voor nu en in de toekomst. Leer ze dat verdriet mag maar dat dat ook weer overgaat. En geloof daar ook zelf in. Het is een emotionele achtbaan maar er komt rust in je hart en je hoofd hou daaraan vast.
Ladylouise - 24 okt 2019
Nikkie en Eline dank en natuurlijk besef ik het verschil tussen partnergevoelens en de band die een kind heeft met beide ouders. Maar ik vind het in mijn situatie iets te gemakkelijk om het hoe en wat dan voor altijd te verzwijgen. Als mijn kinderen ernaar vragen ga ik niet liegen over wat gebeurd is (en dat is vele malen complexer dan een affaire/ vreemdgaan). En dat mijn ex het op zijn manier goed bedoeld is onzin, hij heeft willens en wetens de keuzes gemaakt die zijn gezin hebben geschaad. En uiteraard kan een kind ook een veilig gezin hebben bij een ouder. En toch op dat moment dat de ‘bom’ barstte viel niet alleen mijn maar ook hun bekende wereld in duigen. Ik leer ze zeker verdriet er mag zijn, ook dat je dat mag uiten en of het overgaat..ik hemel hun vader niet op en val hem nu ook niet af. Echter ik denk het verdriet in mijn geval hooguit minder scherp zal worden. Overgaan dat niet, volgens mijn psycholoog ben ik in de kern aangetast. Dat is niet iets je zomaar kan ‘verwerken’.
Janneke - 17 okt 2019
WoW! Die laatste zin! Wat troost me dat! Want zo ervaar ik het nou precies! Niet te doen, iemand ongewild loslaten als partner is echt een onmogelijkheid. Maar zo verwoord voelt het ineens anders!
Eline Stap - 19 okt 2019
Eens met Nikkie. Welke meerwaarde heeft dat voor je kinderen? Ik proef uit je woorden dat je ex is vreemdgegaan, klopt dat? Dat zou ik dan gewoon niet vertellen. Hou het erop dat jullie elkaar ergens zijn kwijtgeraakt in de communicatie, dat er daardoor een verwijdering is ontstaan en jullie niet meer wisten hoe je elkaar weer kon bereiken. Mijn ex is ook geen topvoorbeeld voor de kinderen, maar ik blijf hen vertellen dat hij het op zijn manier goed bedoelt. Dat zijn manier van communiceren lastig is (autist), maar dat het voortkomt uit de gedachte dat hij het beste voor ze wil. Op die manier hoef je iemand niet af te vallen, hoef je hem ook niet op te hemelen en vertel je ze de waarheid die ze wel nodig hebben.
Eline Stap - 19 okt 2019
O, deze reactie staat op de verkeerde plek. Sorry!
Miranda - 18 okt 2019
Ontzettend mooi geschreven. Dank voor je inzichtgevende woorden.
Iris - 22 okt 2019
Fijn om te lezen dat mensen iets moois lezen in de blog en er zelfs een stukje troost in vinden :). Aansluitend bij Nikkie en Eline: de vraag wat de meerwaarde is voor de kinderen vind ik een mooie vraag. Hoe kinderen omgaan met informatie over relatieproblemen tussen pap en mam zal per kind verschillen. Ik had zelf als kind het beschermingsmechanisme dat ik dat soort informatie blokkeerde, want ik wilde het echt niet horen. Als ik nu sporadisch wat hoor kan ik het gemakkelijk van me af laten glijden, want mijn opvatting 'ze maakten het elkaar moeilijk' overheerst, of dat nu klopt of niet. Voor mij is een traditioneel gezin niet uitsluitend de enige weg naar emotioneel gezonde kinderen. Als een kind er zo in staat maakt dat veel uit ten opzichte van een kind die bijvoorbeeld qua normen en waarden scheiden eigenlijk not done vindt, de relatie tussen pap en mam nog probeert te managen en van alles wil weten rondom de scheiding en doorvraagt op details. Zij hebben dan al een harde noot om te kraken überhaupt rondom het scheiden (immers er gebeurt iets wat niet mag en dat is paps of mams schuld dat wij in deze troep zitten en dit verdriet er is). Voor deze kinderen is extra informatie wie wat precies wie op welke manier heeft aangedaan dan haast niet te verwerken ballast wat onnodig veel denkprocessen in beslag neemt en onveilige hechting stimuleert. Dat geeft risico's op patronen waar zij (tot ver in volwassenheid) veel last van kunnen krijgen. Als kinderen ernaar vragen zou ik zelf kiezen voor begrenzen en Eline's omschrijving: je onderkent wel globaal dat er problemen zijn/waren maar helpt kinderen tegelijkertijd dit zo constructief mogelijk te interpreteren. Dan hebben ze ook nog een mooi leermoment überhaupt in compassie en vertrouwen en je schetst een realistisch beeld van relaties: dat ze niet vanzelf goed gaan, dat dat erbij hoort en oké is. Dat als het niet lukt je dan uit elkaar mag en dat je dat ook aankunt. Als ex-partner heeft boosheid een functie: het beschermt jezelf onderweg naar loslaten. Kinderen laten de andere ouder echter niet los zoals de ex-partner dat doet: zij moeten de rest van hun leven nog met de andere ouder doen. Vanuit die gedachte heeft die boosheid (die overdraagbaar wordt wanneer je details rondom relatieproblemen deelt) voornamelijk de potentie om te schaden, en niet om een kind te helpen.
Pien - 22 okt 2019
Ik ben het helemaal met je eens. Ik ben zelf gescheiden en heb nooit mijn zoons opgezadeld met mijn issues. Hij was een fantastische vader en daar veranderde de scheiding niks aan. We hebben een goede band met de kinderen en elkaar. Respect voor elkaar en de kinderen. Daar draait het om
nikkie - 22 okt 2019
Iris je schrijft iets wat ik niet helemaal kan plaatsen. Over dat ouders niet zouden mogen scheiden en dat dat idee ook doorgegeven word aan de kinderen maar dat is toch allang een achterhaald idee? Vanuit de kerk was dat vroeger wel zo maar zo leven we nu toch niet meer? Je schrijft in je laatste reactie dat als kinderen vanuit bv hun waarden en normen de scheiding not done vinden en hun ouders dan dus iets doen wat niet mag maar kinderen denken toch helemaal niet op die manier? Als kinderen zo'n moeite hebben met de scheiding willen zij alleen maar heel erg graag hun eigen vertrouwde wereld in tact houden, zij zijn bang en onzeker voor alle veranderingen die zij zelf gaan meemaken en nog niet kennen maar zij opeens wel van doordrongen zijn dat die gaan komen. Zij denken dus puur vanuit hun eigen perspectief van vertrouwde omgeving. Naar mijn idee dus niet vanuit de gedachte dat hun ouders niet mogen scheiden vanuit bv waarden en normen.
Iris - 23 okt 2019
Hoi Nikkie,ja dat zou je zeggen maar ik heb zelf nog wel het idee dat het appèl 'het mag wel, maar eigenlijk ook niet' nog steeds wel gedaan wordt. Maar kan ook alleen mijn ervaring zijn hoor, ik vind het nooit leuk als mensen dat soort dingen zeggen dus dan valt het me misschien meer op. Wat ik daarmee in mijn hoofd heb zijn reacties waarin (projectie van) schaamte of schuld zit bijvoorbeeld. Als kind, maar ook nu als volwassene, nog krijg ik best vaak in eerste instantie negatieve reacties op 'mijn ouders zijn gescheiden' dat mensen reageren met 'oh wat erg voor je'. Terwijl ik dan denk, ik heb niks gezegd nog, ik had net zo goed kunnen zeggen ik heb een vader en een moeder. En als ik dan zeg 'ze zijn beiden twee keer gescheiden' dat ze dan zeggen 'als je die fout 1 keer maakt doe je het niet toch nog een keer'. Of 'na 20 jaar scheiden vind ik echt dom dat je dan nog bedenkt ah we passen toch niet bij elkaar', of 'ja, gewoon niet scheiden zou ik zeggen, mensen scheiden veel te snel tegenwoordig', 'je doet elkaar een belofte, je bent verantwoordelijk voor elkaars geluk, mensen scheiden echt te snel', 'mensen zijn voor zichzelf aan het goedpraten dat ze gaan scheiden en wat hun kind daaraan heeft' of een moeder die communiceert met een kind dat ze de reden dat papa wilde scheiden niet goed genoeg vindt of familieleden en vrienden die het scheiden op zich beladen vinden en dat uitstralen naar de kinderen. Artikelen online die vooral de negatieve kanten belichten van effecten van scheiden (waar ik vaak denk daar worden zaken genoemd die je kunt voorkomen, volgens mij trekken we scheiding en vechtscheiding niet goed uit elkaar en worden de effecten vaak gemixt in de dialoog erover), dat mensen vinden dat er zoveel mensen gaan scheiden, dat het aantal echtscheidingen teruggedrongen moet worden (terwijl ik zou denken dan zou ik liever insteken op lagere drempels voor hulp om gezonde relaties te krijgen ongeacht of dat niet of juist wel een scheiding betekent). Er is heel veel voeding voor negatieve connotatie rondom scheiden, waarmee we, voor mij werkt dat zo in elk geval, een stempel drukken op het gevoel van kinderen over scheiding door impliciet te communiceren: 'het is eigenlijk wel slecht he van papa en mama'. Misschien klopt het wel dat kinderen vooral reageren op dat de vertrouwde omgeving verandert, en dan is het stempel of het raamwerk dat we voor ze erom heen bouwen helpender denk ik als we die negatieve connotatie weghalen en de negatieve connotatie alleen daar leggen waar hij wel hoort: zodra de kinderen met een vechtscheiding geconfronteerd worden. Ik zit in die hoek te denken.
Iris - 23 okt 2019
Dus misschien ook hoe de omgeving een scheiding en de gang van zaken erin normeert en hoe dat mengt met de eigen perceptie van een kind? Kinderen reageren anders natuurlijk, maar een voorbeeld van het principe waar ik aan denk is de volgende: een vriendin legde aan mij uit over hoe ze de gevolgen van een scheiding (niet direct de scheiding zelf) ervaren had en lichtte toe dat ze liever had gewild dat haar ouders deden alsof het allemaal oké en normaal was. Ze had nu als er iets nieuws gebeurde zoals een stiefmoeder ontmoeten dat dat als verraad voelde naar haar eigen moeder. Haar moeder communiceerde in dat geval bijvoorbeeld dat haar vader veel te snel ging in de scheiding, geen rekening hield met de extra druk zo voor de feestdagen, en hoe spannend het wel niet is een onbekende vrouw in huis. Dat moeder dat denkt mag natuurlijk en dat moet ze vooral met vader overleggen denk ik, maar ik vind het zelf niet zo handig als dat bij de kinderen terecht komt. De vader heeft ze er uiteindelijk niet mee tegengehouden want die was het er niet mee eens, en dan heb je wel de situatie waarin een kind ermee geconfronteerd wordt. Wat vervolgens bij die vriendin is blijven hangen over de jaren is vooral het gevoel van die normering ‘het mag niet, het voelde als verraad door erin mee te gaan’, terwijl ze dat uit zichzelf misschien helemaal niet zo had opgepikt. Een stiefmoeder ontmoeten is potentieel al heel spannend, extra druk voelen dat het 'niet mag' vind ik dan sneu en belastend, of moeder of vader nu gelijk heeft is dan wat minder relevant denk ik dat zoeken ze maar uit buiten het zicht van de kinderen. Het zou mooi zijn als we die gevoelens van kinderen ‘clean’ konden houden, welke gedachten en gevoelens zijn van henzelf en wat is van hun omgeving? Dan kom je eerder bij de verwerking die voor henzelf van belang is, en dat zit meer in lijn met wat jij noemt denk ik: die vertrouwde omgeving die verandert. Is het helder wat ik bedoel? Het werkt zo onzichtbaar en subtiel voor kinderen soms dat ik het lastig vind om uit te leggen.